مقایسه موتورهای V12 و W12، کدام پیشرانه دوازده سیلندر بهتر است؟

پیشرانه‌های دوازده سیلندر در دو آرایش V شکل و W شکل ساخته شده‌اند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند اما کدام‌یک بهتر است؟

وقتی صحبت از سرعت، قدرت و صدای گوش‌نواز باشد، هیچ‌چیز به‌پای موتور V12 نمی‌رسد. این پیشرانه که مختص خودروهای لوکس برتر مانند رولزرویس کالینان یا سوپرکارهای پرسرعت مثل فراری دودیچی چیلیندری است، نهایت پرفورمنس و هیجان را به نمایش می‌گذارد؛ اما شاید درباره موتور W12 هم شنیده باشید که در برخی محصولات گروه فولکس‌واگن، به‌ویژه مدل‌های بنتلی، استفاده شده است؛ بنابراین سؤال اینجا است که کدام‌یک بهتر است؟

توضیح موتور دوازده سیلندر

مفهوم موتور ۱۲ سیلندر ساده است. این موتور از ۱۲ پیستون متصل به یک میل‌لنگ مشترک تشکیل شده که معمولاً در دو ردیف شش‌تایی تقسیم می‌شوند و شکل «V» را در V12 ایجاد می‌کنند. قبل از پیشرفت فناوری پیشرانه‌ها در خودروها، بهترین راه برای افزایش قدرت، افزودن سیلندرها و بزرگ‌تر کردن موتور بود و دوازده سیلندر معمولاً حد نهایی این کار بود. این موتورها به دلیل نرمی و تحویل قدرت یکنواخت محبوب بودند و درعین‌حال صدای جذابی تولید می‌کردند که توجه همه را جلب می‌کرد. البته موتورهای شانزده سیلندر هم در سینهٔ برخی خودروها قرار گرفتند ولی دوازده سیلندرها به‌مراتب محبوب‌تر بودند و هستند.

موتور W12

هرچند موتور W12 در اوایل دههٔ ۲۰۰۰ در محصولات گروه فولکس‌واگن به شهرت رسید اما تاریخچه آن به اوایل قرن بیستم در هواپیماها و قایق‌ها بازمی‌گردد. اولین W12 در سال ۱۹۱۷ در هواپیماهای نظامی استفاده شد. این موتور به دلیل اندازهٔ جمع‌وجور و وزن کم انتخاب شد. موتور W12 تا دهه ۱۹۳۰ عمدتاً در هواپیماها استفاده می‌شد اما در خودروهای رکوردشکن سرعت زمینی مانند بلوبرد نیز به کار رفت. حجم این موتور ۲۲.۳ لیتر بود و توانست خودرو را به سرعت بیش از ۳۲۲ کیلومتر بر ساعت برساند. گروه فولکس‌واگن، تحت مدیریت فردیناند پیچ، این نوع موتور را در دهه ۹۰ در چند خودروی مفهومی احیا کرد اما موفقیت واقعی در سال ۲۰۰۱ در پیست ناردو حاصل شد، جایی که کانسپت فولکس‌واگن W12 ناردو تمام رکوردهای سرعت را شکست و در ۲۴ ساعت مسافت ۷,۷۰۰ کیلومتر را با میانگین سرعت ۳۲۳.۴ کیلومتر بر ساعت پیمود. این موفقیت راه را برای استفاده از W12 در آئودی A8 سال ۲۰۰۱ باز کرد و سپس بنتلی از آن تا سال ۲۰۲۴ در تقریباً تمام خودروهایش استفاده کرد. این موتور به دلیل سخت‌گیرانه‌تر شدن قوانین آلایندگی کنار گذاشته شد.

نحوه عملکرد W12

پیشرانهٔ W12 موتوری با چهار ردیف سه‌تایی سیلندر است که به یک میل‌لنگ متصل هستند و شکل W را تشکیل می‌دهند. موتور W12 فولکس‌واگن اما کمی متفاوت است. این موتور درواقع دو پیشرانه VR6 است که به یک میل‌لنگ متصل شده‌اند. VR6 یک موتور V شکل فشرده است که سیلندرهایش تنها ۱۵ درجه از یکدیگر زاویه دارند، برخلاف ۴۵ درجه معمول در موتورهای V6 می‌بینیم. این یعنی هر ردیف تنها یک میل‌سوپاپ نیاز دارد و کل W12 با دو میل‌سوپاپ کار می‌کند.

مزایای موتور W12

• ابعاد جمع‌وجور: W12 کوتاه‌تر از V12 است و به‌اندازه یک موتور چهار سیلندر طول دارد، بنابراین در اکثر خودروها جا می‌شود.
• قابلیت اطمینان: پیشرانهٔ VR6 فولکس‌واگن موتوری قابل‌اعتماد و جان‌سخت بود که همین ویژگی به موتور W12 هم منتقل شد.

معایب موتور W12

دشواری تعمیر: به دلیلی فشردگی این موتور، تعمیرات آن دشوار است.

پیچیدگی و هزینه نگهداری بالا: موتورهای W12 به دلیل پیچیدگی بیشتر، هزینهٔ نگهداری بالاتری دارند.

خودروهایی که از موتور W12 استفاده کردند

همان‌طور که گفته شد، فقط گروه فولکس‌واگن از این نوع پیشرانه در خودروهای تولیدی استفاده کرد. محصولات بنتلی مثل فلاینگ اسپور و کانتیننتال مشهورترین خودروهایی هستند که به پیشرانهٔ W12 مجهز شدند اما این موتور زیر کاپوت دیگر خودروهای گروه فولکس‌واگن مثل آئودی A8 و فولکس‌واگن فیتون هم قرار گرفت.

موتور V12

مانند W12، اولین موتورهای V12 در کاربردهای دریایی و هوایی استفاده شدند. اولین V12 در سال ۱۹۰۴ برای قایق‌های مسابقه‌ای ساخته شد و اولین کاربرد خودرویی آن در سال ۱۹۱۳ در یک خودروی مسابقه‌ای در بروکلندز انگلستان بود. حجم این موتور ۹ لیتر بود. موتور V12 به لطف نرمی ذاتی به‌سرعت موردتوجه خودروسازان قرار گرفت و اولین خودروی تولیدی که به این موتور مجهز شد پاکارد توئین سیکس در سال ۱۹۱۵ بود. استفاده از پیشرانهٔ V12 در خودروها در دههٔ ۳۰ به اوج رسید. از جنگ، بسیاری از خودروسازان آمریکایی موتور V12 را کنار گذاشتند و سراغ V8 رفتند اما خودروسازان اروپایی به توسعه آن ادامه دادند. امروز هنوز هم موتور V12 در برخی خودروها باقی مانده، اما مقررات سخت‌گیرانه آلایندگی و هزینه تولید، این پیشرانه‌ها را به سمت انقراض سوق می‌دهد.

نحوه عملکرد V12

V12 شامل دو ردیف شش‌تایی سیلندر و دو مجموعه جداگانه میل‌سوپاپ است. دلیل محبوبیت V12 تعادل آن است. موتورهای شش سیلندر خطی بهترین تعادل را بین پیشرانه‌ها دارند (حرکات پیستون‌ها به دلیل ترتیب احتراق، اینرسی موتور را خنثی می‌کند) و بنابراین ترکیب دوتا از آن‌ها در یک بلوک، نرمی مشابهی ایجاد می‌کند. به دلیل این تعادل ذاتی، V12 معمولاً نیازی به وزنه‌های تعادل روی میل‌لنگ ندارد. در هرلحظه، سه پیستون V12 در مرحله احتراق سوخت (فاز قدرت) هستند که باعث می‌شود نسبت به سایر انواع موتور، لرزش کمتری داشته باشد.

مزایای موتور V12

• نرمی: تعادل بی‌نقص V12 آن را برای خودروهای فوق‌لوکس ایده‌آل می‌کند.
• صدای جذاب: بسیاری عاشق صدای بی‌نظیر V12 هستند که در سوپرکارها فوراً قابل‌شناسایی است.

معایب موتور V12

• اندازهٔ بزرگ: V12 به‌اندازه یک موتور شش سیلندر خطی طول دارد و دو برابر پهن است و بنابراین در بسیاری از خودروهای سواری جا نمی‌شود.
• هزینه: ساخت موتوری بزرگ گران تمام می‌شود و با طول زیاد V12، تمام قطعات باید کمی بزرگ‌تر ساخته شوند.

خودروهایی که از موتور V12 استفاده کردند

در طول تاریخ خودروهای زیادی از پیشرانهٔ V12 استفاده کرده‌اند که البته عمدتاً از سدان‌های و کوپه‌های لوکس یا سوپراسپرت‌ها بودند. ازجمله خودروهایی که هنوز این پیشرانهٔ جذاب را در سینه دارند می‌توان به لامبورگینی روئلتو، فراری دودیچی چیلیندری، آستون‌مارتین ونکوئیش و رولزرویس فانتوم اشاره کرد.

W12 یا V12، کدام بهتر است؟

سؤال دشواری است، چون هر دو موتور مزیت‌هایی دارند. V12 محبوب‌تر است اما W12 از نظر اندازه و فشردگی برتری دارد. به‌طورکلی، هرچند موتور W12 فولکس‌واگن پیشرانه‌ای قابل‌اعتماد است که با سرویس منظم آمادهٔ پیمودن مسافت‌های طولانی خواهد بود اما V12 معمولاً طرفدار بیشتری دارد و خیلی‌ها آن را به لطف صدای فوق‌العاده، به موتور W12 ترجیح می‌دهند.