در حالی‌که نمایشگاه خودرو شانگهای ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) بار دیگر توان بالای چین در صنعت خودروسازی را به نمایش گذاشت، بررسی روابط فعلی ایران با برندهای چینی نشان می‌دهد این همکاری‌ها بیشتر مصرف‌محور و بدون تعهدات واقعی‌اند. ایران که در پی توسعه صنعت خودرو است، از شراکت‌هایی بهره میبرد که بیشتر شبیه واردات خودروهای آماده و مونتاژ سطحی است تا انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری پایدار. آیا این مسیر، به رشد صنعت خودروی کشور منجر خواهد شد یا تنها تکرار تجربه‌های تلخ گذشته خواهد بود؟
مزایای حضور شرکت‌های خودروسازی چینی در بازار ایران
باوجود عدم حضور شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی اروپایی، ژاپنی و کره‌ای، نمی‌توان مزایای قابل توجه حضور شرکت‌های خودروسازی چینی را در برخی حوزه‌های صنعت خودروی ایران نادیده گرفت. در ادامه به مهم‌ترین آثار مثبت حضور خودروسازان چینی در صنعت خودرو و بازار داخلی ایران پرداخته‌ایم.
۱. تنوع‌بخشی به سبد محصولات بازار
یکی از اصلی‌ترین مزایای ورود خودروهای چینی، تنوع بخشیدن به بازار ایران است. این برندها با عرضه طیف گسترده‌ای از خودروهای سدان، کراس‌اوور و حتی پیکاپ‌های اقتصادی، گزینه‌های تازه‌ای را پیش‌روی مصرف‌کنندگان ایرانی قرار دادند که پیش‌تر یا وجود نداشتند یا با قیمت بسیار بالاتری در دسترس بودند.
۲. ارتقاء رقابت و فشار به خودروسازان داخلی
ورود محصولات چینی که عمدتاً دارای طراحی به‌روزتر و امکانات رفاهی بیشتر هستند، موجب افزایش فشار رقابتی بر خودروسازان داخلی شد. نتیجه این رقابت، معرفی محصولات نسبتاً جدیدتر مانند تارا، شاهین، ری‌را، آریا و برخی نسخه‌های ارتقایافته پژو و ساینا بود.
هرچند کیفیت نهایی این محصولات همچنان با چالش‌هایی مواجه است، اما حضور رقبای چینی باعث شد خودروسازان داخلی از حالت سکون و انحصار خارج شوند.
۳. دسترسی به فناوری‌های جدیدتر
خودروهای چینی عرضه‌شده در ایران، عمدتاً مجهز به فناوری‌هایی هستند که تا پیش از آن، تنها در خودروهای وارداتی لوکس دیده می‌شد. مواردی همچون:
- گیربکس‌های اتوماتیک CVT یا دوکلاچه
- پیشرانه‌های توربوشارژ
- سیستم‌های کمک‌راننده نیمه‌هوشمند
- نمایشگرهای بزرگ لمسی، کروز کنترل تطبیقی و…
این امکانات در برخی موارد به استاندارد جدیدی برای بازار ایران تبدیل شدند و انتظارات مصرف‌کنندگان را بالا بردند.
۴. حفظ تولید در دوران تحریم‌ها
در دوره‌هایی که بسیاری از شرکای خارجی ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از بازار کشور خارج شدند، برندهای چینی عملاً تنها مسیر تأمین خودرو و قطعات برای بسیاری از شرکت‌های داخلی باقی ماندند. این موضوع به تداوم خطوط تولید و جلوگیری از توقف کامل صنعت خودرو کمک کرد.
۵. ایجاد اشتغال غیرمستقیم و رونق نسبی در برخی صنایع پایین‌دستی
برخی پروژه‌های مونتاژی با برندهای چینی، اگرچه عمق ساخت داخل بالایی ندارند، اما موجب ایجاد اشتغال در حوزه‌هایی چون خدمات پس از فروش، آموزش فنی، قطعه‌سازی جزئی، حمل‌ونقل و بازارهای مکمل شده‌اند. شرکت‌هایی مانند مدیران خودرو، بهمن‌موتور و فردا موتورز، نمونه‌هایی از این مشارکت‌ها هستند.
۶. آغاز حرکت به سمت خودروهای پاک
هرچند به‌صورت محدود، اما برخی شرکت‌های ایرانی با همکاری برندهای چینی، اقدام به عرضه خودروهای برقی یا هیبریدی کرده‌اند. نمونه‌هایی از برندهای BYD، هونگچی، جک، اسکای‌ول و… در سال‌های اخیر وارد بازار ایران شده‌اند و امید است این روند در صورت تأمین زیرساخت‌ها، تقویت شود.
واقعیت پشت پرده همکاری ایران و چین در صنعت خودرو
در نگاه نخست، حضور گسترده برندهای چینی در بازار ایران نویدبخش تحول در صنعت خودروی کشور است. عرضه مدل‌های متنوع، قراردادهای مونتاژ، و وعده انتقال تکنولوژی فضای مثبتی را در افکار عمومی ایجاد کرده است. اما بررسی دقیق‌تر این روابط نشان می‌دهد که:
- به ندرت سرمایه‌گذاری مستقیمی از سوی شرکت‌های چینی در خاک ایران انجام شده است.
- برندهای چینی از امتیازات فراوانی نظیر تعرفه پایین، بازار تضمین‌شده و حمایت‌های رسمی برخوردارند، اما خدمات پس از فروش ضعیفی ارائه می‌دهند.
- تعهدات فناورانه، تحقیق و توسعه، یا ایجاد زیرساخت‌های تولید در ایران بسیار محدود یا حتی صفر است.
چرا چین در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟
چینی‌ها با وجود مشارکت پررنگ در بازار ایران، سرمایه‌گذاری عمیق و زیرساختی در کشور را نادیده گرفته‌اند. دلایل این رفتار عبارت‌اند از:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| تحریم‌های بین‌المللی | تهدید مستقیم دولت آمریکا مبنی بر تحریم شرکت‌های فعال در ایران، باعث شده برندهای چینی محتاطانه عمل کنند. |
| نااطمینانی اقتصادی | بی‌ثباتی نرخ ارز، نبود تضمین حقوقی، و فضای غیرقابل پیش‌بینی سرمایه‌گذاری. |
| ضعف صنعت خودروی ایران | فقدان پلتفرم‌های مدرن، زیرساخت‌های تولیدی ناکارآمد و فناوری عقب‌مانده. |
| نبود نظام نظارتی مؤثر | امکان ورود، فروش و سودآوری در ایران بدون پاسخگویی به حقوق مصرف‌کننده. |
سرمایه‌گذاری‌های خودرویی چین در کشورهای دیگر؛ یک مقایسه معنادار
برای درک بهتر، بیایید ببینیم چین در سایر کشورها چگونه عمل کرده است:
| کشور | نوع سرمایه‌گذاری چین | نتایج حاصل |
|---|---|---|
| 🇧🇷 برزیل | احداث کارخانه BYD با سرمایه‌گذاری مستقیم | اشتغال‌زایی، صادرات منطقه‌ای، انتقال فناوری. |
| 🇿🇦 آفریقای جنوبی | همکاری Chery با مونتاژکاران محلی | توسعه برند، پایگاه تولید منطقه‌ای. |
| 🇪🇬 مصر | کارخانه مشترک BYD و Dongfeng | تولید باتری، خودروهای هیبریدی، صادرات به آفریقا. |
| 🇹🇭 تایلند | ۱.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تولید خودرو برقی | تولید انبوه BEV، صادرات به جنوب شرق آسیا. |
| 🇭🇺 مجارستان | ساخت کارخانه BYD در اروپا | حضور رسمی در بازار اتحادیه اروپا. |
در مقایسه، ایران هیچ پروژه مشترک تولیدی یا فناوری‌محور با چینی‌ها ندارد. تنها مونتاژ خودروهای آماده و فروش آن‌ها به بازار داخلی در جریان است. بسیاری از خودروهای چینی در ایران تنها ری‌برند و به صورت سطحی مونتاژ می‌شوند.
ضعف ساختاری صنعت خودرو ایران؛ بستر مناسب سوءاستفاده
- فقدان قانون الزام‌آور برای خدمات پس از فروش.
- نبود شفافیت در قراردادهای همکاری.
- واگذاری کامل بازار به برندهایی بدون تعهد بلندمدت.
- عدم مطالبه‌گری وزارت صمت در برابر عملکرد واردکنندگان.
همه این موارد دست به دست هم داده‌اند تا ایران به بازار مصرفی بدون نظارت تبدیل شود، جایی که شرکت‌ها بدون ریسک، بیشترین سود را کسب می‌کنند.
آیا آینده روشن است؟
در نمایشگاه شانگهای ۲۰۲۵، مدیران ایرانی بار دیگر به دنبال جذب چینی‌ها بودند. اما تمایل طرف چینی همچنان سطحی است. آن‌ها بیشتر به فروش خودرو علاقه دارند تا انتقال دانش و تولید محلی. تا زمانی که ایران چارچوبی پایدار، شفاف و الزامی برای جذب سرمایه خارجی تعریف نکند، این مذاکرات به پیشرفت واقعی منجر نخواهد شد.
پیشنهادات برای خروج از این چرخه معیوب
- وضع قوانین الزام‌آور برای انتقال تکنولوژی، تولید داخل و خدمات پس از فروش.
- حمایت از پروژه‌های مشترک تولیدی با مالکیت سهم طرف ایرانی.
- ایجاد جوینت‌ونچر (Joint Venture) واقعی
- الگوبرداری از تجربه مصر یا تایلند در جذب سرمایه‌گذاری خودروهای برقی.
- تدوین نظام اعتبارسنجی برای خودروسازان خارجی در ایران.
- تدوین استاندارد خدمات پس از فروش و نظارت سختگیرانه
- اعطای مشوق‌های مالیاتی صرفاً در صورت تحقق اهداف تولیدی.
- بهره‌گیری از برند چینی برای توسعه صادرات
جمع‌بندی
در شرایط فعلی، همکاری‌های خودرویی چین در ایران بیشتر به واردات خودرو با بسته‌بندی مونتاژشده شبیه است تا یک همکاری صنعتی واقعی. اگر سیاست‌گذاران به‌دنبال رشد پایدار صنعت خودرو هستند، باید از کشورهای موفق یاد بگیرند و چارچوب همکاری با چینی‌ها را بازتعریف کنند. مسیر فعلی تنها به مصرف بیشتر، وابستگی بیشتر و نارضایتی مشتریان ختم خواهد شد.
Mohammad
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴تا وقتی که ساخت سلاح هسته ای رو نذارن کنار و تحریم های بین المللی رفع نشه همکاری که نمیکنن هیچ از فردا هم قراره چیزی بهمون نفروشن و نخرن چون که ترامپ تهدید کرده
یه جوری زندگی مردم رو نابود کردین که مردم بدبخت دیگه نمیدونن زندگی چی هست
Ghin baz
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴واقاا از این حرفت احساس شرم نمیکنی؟؟
مگه نمیدونی سلاح هسته ای برای قدرت نظامی کشور نیازه؟اصلا چرا نسازن وقتی همه دنیا میسازن؟نمیدونی سلاح هسته ای بر مردم ارجحیت داره؟
آرمان
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴این چیزی که این اصلاح طلبا به اسم مذاکره میگن،نشدنی هست دوست عزیز،چون اصرائیل در منطقه هست هیچوقت اجازه نمیده کشور قدرتمند بالای ۲۰میلیون جمعیت وجود داشته باشه،اگه کل هسته ای مثل لیبی بدن بره،فردا میگن موشکی بعدش میشه منطقه ای،البته که تواین هفته آمریکایی ها چندبار این ۳تا خواسته تکرار کردن،البته فکر نکنین من موافق سیاست های جمهور اسلام ی هستم نه اتفاقا بدترین راه و روش ممکن برای همین تفکرات و سیاست پیش گرفتن و ولی درکل میگم مذاکره بهونه است،شما ببین لیبی در ۳۰سال قبل از استارت مشکلات چه سطح رفاه بالایی برای مردم داشت،بعد قذافی چیشد الان که نابود شد،یا همین اوکراین بدبخت که وسیله دست آمریکا شده برای کشیدن ترمز روسیه و فشار به اروپا که از آمریکا جلو نزنن،اوکراین مهد هسته ای و غنی سازی و بمب های اتمی و پیشرفته ترین نیروی نظامی شوروی و کل اروپا بود بعد اینکه همه ای اینارو از دهه ۹۰ یواش یواش ازش گرفتن رسید به اینجا که بیش از ۷۰۰هزار سرباز جوون تا الان کشته شدن و الانم یک سوم با ارزشترین خاک اش باید بده،جزیره کریمه بده و حق استفاده تمام معادن و منابع طبیعی و نفتی عظیم خودش تا ۱۰۰سال داده به آمریکا
تواین منطقه کشور قدرتمند نباید باشه غیر از ۳،۴تا کشور عربی که جمعیت کمی دارن و البته که از خودشون هیچی ندارن،تمام منطقه از ترکیه و سوریه و عراق و آذربایجان بگیر تا هند و پاکستان همیشه مشکل و جنگ و بی ثباتی اقتصادی و مشکلات فراوان و اختلاف شدید با کشورهای همسایه دارند،سیاست انگلیسی هست و فقط برای حمایت از جهودا
سعید
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴سیاست اینها از اول اشتباه بوده . الان دیگه توش موندن یا باید سلاح هسته ای بسازن یا اینکه همه چی رو بیخیال بشن.
مردم رو تو یه جور برزخ نگه داشتن . نه میتونن اقتصاد رو درست کنن نه جرعت ساخت سلاح هسته ای دارن نه اقرار به شکست میکنن!
علی
۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۴متاسفانه فقط درم سطحی از موضوع داریم ، اول اینکه ما سلاح هسته‌ای نمی سازیم و انرژی صلح آمیز هسته‌ای ، مطمئن باش ما حتی اگه کل برنامه هسته ای رو هم کنار بگذاریم آمریکا به هیچ وجه تحریم های ما رو لغو نخواهد کرد ، پس باید آگاهی هایمان را بیشتر کنیم
اشکودا عشق مردم ترکیه
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴ما بنیه صنعتی ضعیفی داریم شراکت ما یعنی افت کیفیت
بهترین کار اینه مشتری مالزی بشیم خودرو هاش عالی هستن
Genius
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴بیست سال قبل زمان بذرپاش قرار بود سایپا با پروتون بریزن روهم ولی گنده زوزی اون روز باعث شد زمان و هزینه ملی حروم بشه الآن سایپا رو بخوان بفروشن به لباسشویی ساز!!!!!!
Lyting
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴حیفه که ماشین های باکیفیت و زیبا و مدرن چینی بیاد ایران
ایرانی ها بهتره خودروهای داخلی بی کیفیت و خودروهای فرانسوی سی سال بیست سال پیش رو که توی کشور هایی جهان سومی! به عنوان ماشین تاکسی و اقتصادی بی کیفیت حساب میشه رو برونه.
Lyting
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴چرا دیس لایک دادید مشخص نیست که کنایه است؟
SS
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴برندهای مطرح بخوان بیان فقط جوینت ونچر و انتقال تکنولوژی میپذیریم
ولی زباله چینی (نه حتی درجه یک چین) هرجور اومد بیاد
Gabriel
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴من مستقیم با چینی ها رو پروژه برلیانس سایپا کار کردم ، اینا نه که خودشون دانش و فن رو از غرب دزدکی بدست میارن ریشه دار نیستن تو این حوزه و واقعا میخوان بهت یه چی یاد بدن جون به عزرائیل میدن انگار! شراکت با چینی ها عاقبت نداره
Mohammad
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴انقلاب ۵۷ رو عمه من ایجاد نکرد دوست عزیز !!
شراکت با آمریکایی ها هم ثابت کرد که هیچ کشوری دوستت نیست
باید به خودمون اکتفا کنیم
فکر کردی آلمان نازی غیر از ژاپن با کشوری در ارتباط بود ؟
تازه با ژاپن تجارتی نداشت ، آلمان نازی همه چیزش رو خودش توسعه داد ، چون یه مرد قدرتمند و ملی گرا داشت ، حالا کاری به جنایت هاش ندارم ، ازش هم حمایت نمیکنم ، ولی انقدری آلمان رو به قدرت و اقتدار رسوند که همه مردم جهان ارزوشون بود آلمانی باشن
صامورایی
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴صنعت خودرو یه مسئله چندوجهیه و از اقتصاد تا صنایع مادر رو دربرمیگیره. با این وضع خودروسازی مملکت ما، هیچ امیدی به بهبود نیست مگر یک چیز و آن هم خروج از فرایند ساخت خودرو و واردات خودروی کارکرده ست. اصلا ما نباید وارد خودروسازی میشدیم باید همون راه قطعه سازی و مونتاژکاری رو در پیش میگرفتیم. خودروسازی نیاز به زیرساخت اقتصادی، صنعتی و غیره داره.
ارسلان
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴شراکت با چینی‌ها معنی نداره، چین رفته توی کشورهای فقیر یه مشت سد و جاده بدرد نخور ساخته و همه شون و فقط بدهکار وبدبخت کرده!!! اونا دنبال هیچی نیستند جز بازار ۹۰ میلیونی ایران و استعمار نوین بر پایه بدهکار کردن و به دست گرفتن بازار و تاراج نفت ایرانه! حتی اروپایی ام که انتخاب کرده یه کشور دست و پا چلفت درب و داغونه که با بودجه اتحادیه اروپا زنده است و انقدر اقتصاد مریضی داره که اجازه ندادند واحد پولش و یورو کنه و الان واحد پولش فورینته!!
اینا اسمش وطن فروشیه نه شراکت….
Mohammad
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴کلا از هر کسی خوشتون نیاد بهش انگ میزنید ، هر کشوری هم که با چین مشارکت کنه میگید وطن فروش ، الان واقعا چه ربطی به ایران داره ؟
پول نفت مملکت رو مسئولین میکشن بالا چه ربطی به چین داره ؟
الانم معلوم نیست کامنت من تایید بشه چون آزادی بیان نیست ببین مشکل از کشورمون ایران هست نه چین
امیدوارم این کامنت تایید بشه
Yaghoob
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴مگه دیوانه هستن.
دارن به راحتی سود های کلان به جیب میزنن.
B
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴چین حتی تکنولوژی ساخت پیچ هم به ایران نمیده خیالتون تخت حتی زمانی که برجام بودم هیچی ندادن در حالی که کشورایی اروپایی به ایران تکنولوژی دادن اونزمان رابطه خوبی با آمریکا داشتیم اوناهم تکنولوژی میدادن به ایران اما چین حتی نحوه ساخت دمپایی هم به ایران نمیده خیالتون تخت
همکاری با چین کوچکترین برای اقتصاد ایران و مردم نداره
ashkanyp
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴چرا باید یه برند بیاد تو ایران کاری انجام بده وقتی فروشنده و دلال چند برابر خودش پول در میارن و صنعت خودرو مافیایی هست؟
Hamid
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴سلام. شراکت!!!! شراکت زمانی است که دو طرف در یک سطح باشند. طرف ایرانی، جز یک بازار تشنه، چیز چشمگیری ندارد. آن هم بازاری که ۸۰ درصد آن با نرخ های فعلی، امکان خرید ندارد. به عبارتی، قدرت خرید این بازار بسیار پایین است. خودروسازهای چینی، بازار ایران را زمانی که شروع کرده بودند، نیاز داشتند، نه الان که دارند وارد باشگاه اولی ها می شوند. این طرف ایرانی است که همیشه توهم، انتقال تکنولوژی را در سر دارد، فارغ از آن که تکنولوژی کسب کردنی است نه گرفتنی است.
بهزاد
۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴کسانی که به فکر یا به دنبال شراکت با چینی ها برای ساخت خودرو یا هر وسیله ی دیگری خارج از چین به خصوص کشورهای خاورمیانه هستند سخت در اشتباهند.
نهایت اتفاق ممکن مونتاژ یا اسمبل کردن میتونه باشه.
سیاست چین در اقتصاد برخلاف کره و ژاپن و غرب این است که میگه ما تولید میکنیم شما میخرید و اگر پولی بابت خرید ندارید دو گزینه وجود داره ، اولی فروش انرژی ، دومی واگذاری معادن به چینی ها.
پبدنی
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ببینید چقدر احمقید که متنها خودروسازی را نابود کردید حتی هیچ شرکت خارجی هم در ایران تولید مشترک و انبوه ندارد
چین می‌توانست از بهترینها باشد گویا حتی توان کشاندن چین را هم به صنعت خودرو ندارید
هر چند چین هم گویا احمقانه و کند در ایران حرکت میکند
وریا احمدی
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴لابا این همه کشور چرا گیر دادین به چین.چرا همه چی تو کشور ما داره بد پیاده سازی میشه.معامله با چینی ها یعنی شکست.شما که ۴۵ ساله دارین تقویت میکنید سایپا رو الانم میگه ورشکستم.خب دیگه از این جا اعلام کنید عرضه نداریم بسازیم.
Navid A J
۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴مفتی بدن به تویوتا هرچی سود هم داشت برا خودشون. شاید فرجی شد
محسن
۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴راه نجات صنعت خودرو سازی کشور این است : همه خودرو ساز های کشور ( ۲۷ خودرو ساز) را مانند استیلانتیس یکی کنید، سپس خودرو های خوش فروش چینی را در ایران به روش CKD مونتاژ کنید و در کنار آن تنها تارا را به عنوان خودرو ملی تولید کنید تا به واسطه افزایش تیراژ این خودرو قیمت آن مناسب تر شود.
ما اگر می خواهیم یک نشان جهانی خودرو داشته باشیم باید حداقل یک دهه مونتاژ کنیم و یاد بگیریم.
چین هم بعد از تقریبا دو دهه تلاش و مونتاژ، تازه وارد بازار جهانی خودرو با نشان های تجاری خود شده است.