چرا حادثه‌ی برخورد قطارهای مترو در تهران اتفاق افتاد؟
دیروز از یک حادثه برای مترو مطلع شدیم که می‌توانست به فاجعه‌ای بزرگ با صدها کشته و مجروح تبدیل شود. علت قطعی حادثه، هنوز به طور رسمی اعلام نشده اما ظاهرا با توجه به مصاحبه‌‌‌های اولیه، اشتباه فردی به عنوان دلیل اصلی، مطرح شده است. این نوع نتیجه‌گیری‌های سطحی، معمولا با هدف تسکین جامعه و محو کم‌کاری مدیریتی، انجام می‌شود.
روز گذشته، برخورد دو قطار مترو در خط کرج - تهران حادثه آفرید. بر اساس روایت سازمان ایمنی و آتش‌‌‌نشانی شهر تهران این حادثه حوالی ساعت ۷:۰۸ روز چهارشنبه همزمان با زمان پیک سفرهای مترویی در خط مذکور در ایستگاه چیتگر رخ داد. دقایق اولیه صبح اعلام شد که این حادثه به صورت «شاخ به شاخ» دو قطار اتفاق افتاده اما ساعاتی بعد مشخص شد تصادف مربوط به دو قطار هم‌‌‌جهت تندرو و کندرو در مسیر کرج - تهران بوده و آنها از بغل با یکدیگر برخورد کرده‌‌‌اند؛ برخوردی که به تخریب تعدادی از درهای واگن منجر شد و آتش‌‌‌نشانان برای تخلیه کامل قطار از مسافر وارد عمل شدند. تا زمان نگارش این گزارش حادثه مذکور تلفات جانی نداشته و تعداد مصدومان ۲۲ نفر اعلام شده است که اغلب آنها سرپایی مداوا شدند.
چه عواملی می‌‌توانند منجر به حادثه برای مترو شوند؟
به گزارش دنیای اقتصاد، پرس‌و‌جو از مدیران مطلع درباره نحوه سرویس‌‌‌دهی مترو در خط تهران - کرج، حاکی از این است که در مقاطعی از این مسیر، چهار خط ریلی وجود دارد. به این ترتیب علاوه بر خطوط اصلی عبوری قطارها در مسیر رفت و برگشت یک خط ریلی دیگر در مقاطعی از مسیر از جمله در ایستگاه‌‌‌ها وجود دارد که در زمان عبور قطارهای تندرو، قطارهای عادی یا کندرو وارد آن می‌‌‌شوند و پس از اینکه قطار تندرو از مسیر ریلی اصلی عبور کرد، قطارهای کندرو نیز به ریل اصلی باز می‌‌‌گردند.
در حادثه روز گذشته راهبر قطار کندرو، کنترل قطار را در حالت دستی بر عهده گرفته بوده و هنگام عبور قطار تندرو نیز خط ریلی اصلی را ترک کرده بود اما ظاهرا زودتر از آنچه که باید برای بازگشت به ریلی اصلی اقدام کرده که موجب برخورد «بغل به بغل» با قطار تندرو و کج شدن آن شده است.
احتمال دوم و مهم‌تر در مصاحبه مهدی شایسته اصل، مدیرعامل شرکت بهره‌‌‌برداری متروی تهران وجود دارد. وی ضمن عذرخواهی از شهروندان، به صراحت تاکید کرد این حادثه ضرورت بهروزرسانی و اورهال سیستم‌های سیگنالینگ و یکپارچه‌‌‌سازی مراکز فرمان تمام خطوط را اثبات کرد و افزود:
پیگیری این موضوعات با قید اولویت در دستور کار شرکت بهره‌‌‌برداری مترو قرار خواهد گرفت. شایسته اصل با تاکید بر اینکه جبران نواقص و کوتاهی‌‌‌های گذشته نیازمند اقدامات جهادی است، از همکاران خود درخواست کرد با تلاش و فعالیت جهادی و شبانه‌‌‌روزی، کم‌کاری‌‌‌های گذشتگان را جبران کنند تا دیگر شاهد چنین حوادثی نباشیم. اظهارات مذکور نشان می‌‌‌دهد نقش اشکال فنی در بروز حادثه نیز محتمل بوده و باید ارزیابی شود.
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران نیز در اظهارنظرهای اولیه، خطای مدیریتی را عامل حادثه معرفی کرد اما زاکانی شهردار تهران این طور اظهارنظر کرد:
به طور کلی زمینه‌‌‌ساز این حوادث، فقر و عقب افتادگی مشخصی است که ناظر به تجهیز، اورهال و بهروزرسانی ناوگان مترویی پایتخت و کمبودهای موجود است.
چهار فرضیه برای توضیح حادثه در مترو تهران -کرج
سه فرضیه محتمل در خصوص علت حادثه تصادف دو قطار مترو در خط کرج - تهران قابل طرح است؛ خطای راهبری، اشکال فنی و فرسودگی ناوگان. فرضیه چهارم که منطقی‌تر به نظر می‌رسد، ترکیبی از هر سه عامل فوق است. در بسیاری از مناطق جهان، خدمات مترو به صورت کاملا خودکار انجام می‌شود و راهبر، صرفا بر عملکرد سیستم‌های هوشمند اتوماتیک، نظارت می‌کند. همچنین اگر قطارهای بیشتری برای سرویس‌‌‌دهی در ساعت پیک این خط وجود داشت، ممکن بود از وقوع چنین حادثه‌‌‌ای پیشگیری شود.
ظاهرا در طول سال‌‌‌های اخیر قراردادهایی در زمینه تامین واگن و بازسازی قطارها و تجهیزات منعقد شده اما اجرا نشده است. این موضوع احتمالا تحت‌تاثیر سیاست‌‌‌زدگی در مدیریت شهری است؛ چراکه معمولا با تغییر مدیران ارشد دخیل در اداره شهر در دوره‌‌‌های مختلف سیاسی، برخی پروژه‌‌‌ها و قراردادهای گذشته پیگیری نمی‌شود.
بروز حادثه با تصادف دو قطار مترو با یکدیگر، تاوان غفلت از شیوه‌‌‌های نوین تامین مالی برای اداره شهر است و به نظر می‌رسد با توجه به شرایط حاکم بر بودجه کل کشور، وقت آن رسیده که مدیریت شهری باور کند چاره‌‌‌ای جز ایستادن روی پای خود ندارد و باید ظرفیت‌‌‌های درآمدزایی پایدار برای شهر را فعال کند.