فاجعه در طراحی، مهندسی و کنترل کیفیت خودروهای ایرانی؛ از بدنه 207 تا موتور نیسان آبی

ظاهراً بحث بسیار مهم کیفیت فنی و رعایت استاندارد در خودروسازی ایران به فراموشی سپرده شده است. مالکان مدل‌های صفرکیلومتر از بی‌توجهی در امور ساده مثل دقت مونتاژ و خرابی قطعات، گلایه دارند.

بسیاری از مردم معتقدند خودروهای ساخت سایپا و ایران‌خودرو نسبت به مدل‌های مشابه که 10 یا 15 سال قبل مونتاژ شده باشند، بی‌کیفیت‌تر هستند. مثلاً افرادی که سابقهٔ رانندگی طولانی‌مدت با پژو پارس یا پراید مدل 1385 تا 1390 دارند؛ قطعات خودروهای صفر کیلومتر امروزی را از نظر کیفیت و طول عمر، بسیار ضعیف‌تر از نمونه‌های قدیمی توصیف می‌کنند. حالا علاوه‌بر مشکلات ایمنی و عدم دست‌یابی به فناوری‌های مهمی مثل کیسه هوا یا حسگرهای برخورد که سالانه جان هزاران ایرانی را می‌گیرد؛ رعایت نکات ساده در مونتاژ قطعات نیز مورد توجه خودروسازان ایرانی نیست.

به‌تازگی ویدئوهای مرتبط با ایراد بدنه و نقص مونتاژ پژو 207 در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته است. این تصاویر به‌وضوح نشان می‌دهند که اجزای بدنه، استحکام لازم را ندارند و حتی هنگام عبور خودرو از دست‌اندازها، تولید صدا می‌کنند. جالب‌تر اینکه پژو 207 امروزه یکی از پرطرفداران خودروهای بازار محسوب می‌شود و اقشار مختلف، خصوصاً جوانان برای خرید آن، تا یک میلیارد تومان پول می‌دهند.

هرچند که 207 ایرانی، صرفاً نسخهٔ تغییر چهره داده شده از 206 است و از تجهیزات فنی بسیار مشابه 206 تیپ 5 استفاده می‌کند؛ اما در درازمدت، پرهزینه‌تر و پراستهلاک‌تر است. این شرایط توسط مالکان 207 بعد از 100 تا 150 هزار کیلومتر کارکرد، اظهار می‌شود.

در گذشته ضعف طراحی در ایران خودرو معمولاً کمتر از سایپا به چشم می‌خورد؛ اما نصب لاستیک برای درزگیری زیر کاپوت جلوی دنا و دنا پلاس، سطح مهندسی این شرکت را مجدداً زیر سؤال برد. البته شرایط در خودروهای سایپا نیز رضایت‌بخش نیست. صدای ورودی به کابین در انواع ساینا و تیبا، ضعف عایق‌کاری و کیفیت مونتاژ را نشان می‌دهد. خریداران شاهین نیز، باتوجه‌به مبلغی که برای این مدل پرداخته‌اند، از کیفیت کابین و لوازم خودرو رضایت ندارند.

از گذشته تا امروز، مصرف سوخت بالا، آلایندگی هوا، قیمت‌های دور از دسترس و ضعف ایمنی، مشخصات جدایی‌ناپذیر خودروهای تولید سایپا و ایران خودرو بوده‌اند؛ اما ضعف شدید در مونتاژ و کنترل کیفیت قطعات، فاجعه‌ای تازه برای خودروسازی ایران است که ظاهراً در سال‌های اخیر و خصوصاً نیمه دوم سال 1401 به اوج رسیده است.

در ادامه مطلب، تعدادی از عجیب‌ترین کاستی‌های رخ‌داده در تولیدات سایپا و ایران خودرو که طی ماه‌های اخیر دیده شده‌اند را مرور می‌کنیم. امید است که نابسامانی بی‌سابقه در تیراژ تولید، قیمت و کیفیت خودروهای مونتاژ ایران، بهبود یابد.

اساساً 207 مونتاژ ایران، پژو 207 واقعی نیست و صرفاً با تغییرات کابین و بدنه 206، از سال 1389 به سبد ایران خودرو اضافه شد. حال باگذشت بیش از 12 سال، نه‌تنها تولید 207 فیس‌لیفت 206 ادامه دارد، بلکه کیفیت فنی کاهش یافته است. از سویی دیگر، تولید 207 ایران خودرو با داشبورد 206، نوعی بازگشت به عقب در خودروسازی ایران تعبیر می‌شود که احتمالاً در تاریخ صنایع جهان، سابقه ندارد.

ظاهراً ایران خودرو تصمیم دارد، دو نوع 207 با کابین متفاوت عرضه کند. این ترفند توقف تولید 206 تیپ 2 را توجیه خواهد کرد و البته نمونه‌ای ارزان‌تر را برای عاشقان 207 ارائه خواهد داد.

حتی اگر تارا بدون ایرادات فنی و کاملاً سالم به دست مصرف‌کننده برسد، با پیشرانه ضعیف و شتاب پایین، راننده را ناامید می‌کند. موتور ۱.۶ لیتری ۱۶ سوپاپ تارا، قادر به تولید ۱۱۳ اسب بخار قدرت و ۱۴۴ نیوتن متر گشتاور است که در مقایسه با پیشرانه 150 اسب بخار دنا پلاس، جالب‌توجه نیست. سرعت‌گیری صفر تا صد کیلومتر برساعت با تارا دنده‌ای یا اتوماتیک، 13 تا 14 ثانیه زمان می‌برد. مواد نامرغوب کابین و شکل ناراحت صندلی‌ها، برای افرادی که نزدیک به یک میلیارد تومان برای تارا پرداخته باشند؛ خوشایند نیست.

ظاهراً بعضی خودروهای تارا که سال قبل تحویل مشتری شده‌اند، نقص باتری و عدم استارت داشتند که البته با حضور در نمایندگی توسط ایران خودرو، رفع شده است. مالکان تارا با کیلومتر کارکرد بالاتر، فرسایش زودهنگام یاتاقان را خبر داده‌اند. همچنین جازدن گیربکس در دنده یک هنگام شروع حرکت، ایرادی شایع در تارا است که ظاهراً به دلیل کنترل کیفیت نادرست شرکت سازنده ایجاد شده و توسط نمایندگی‌های ارائه‌دهنده خدمات گارانتی، رفع می‌شود. به هر شکل، مجموع این مشکلات به نارضایتی خریدار و اتلاف وقت او منجر می‌شود.

امروزه به‌ندرت می‌توان خودرویی در بازار جهانی دید که فاقد رینگ اسپرت باشد و به شکل سنتی با رینگ فولادی و قالپاق تولید شود. وزن پایین برای آلومینیوم، مزیتی مهم است که در فرمان‌پذیری و مصرف سوخت خودرو تأثیر دارد. از سویی دیگر، قیمت فلزات مختلف و هزینه تولید برای خودروسازان ایرانی، بسیار مهم‌تر از نکات فنی است.

ایران خودرو در سال 1397 اعلام کرد دنا معمولی، پارس TU5، سورن ELX، پژو 207 دنده‌ای و سمند توربو در آینده با رینگ‌های آلومینیومی عرضه نخواهند شد و اصطلاحاً قالپاق خواهند داشت. بهمن‌ماه سال 1401، دنا پلاس رینگ فولادی هم به این فهرست پیوست تا همراه رینگ فولادی و قالپاق‌های قدیمی سمند دیده شود. در اقدامی دیگر، ترمز عقب دیسکی دنا پلاس هم با مدل کاسه‌ای جای‌گزین شد تا خریداران این خودرو در سال 1401 به بعد، محصولی متفاوت از گذشته تحویل بگیرند.

نیسان جونیور که در ایران توسط زامیاد زیرمجموعه سایپا عرضه می‌شود؛ یکی از قدیمی‌ترین خودروهای در حال تولید دنیا است. سابقه مونتاژ این مدل در کشورمان به سال 1365 می‌رسد و باوجوداینکه مدیرعامل زامیاد در سال 1396 از توقف تولید آن سخن گفته بود؛ همچنان با رنگ آبی و بدنه طراحی ۱۹۷۰ میلادی (۱۳۴۹ شمسی) فروخته می‌شود.

قرار بود ضمن افزایش تولید وانت پادرا که پلتفرم متفاوت از نیسان جونیور دارد، زامیاد هم با وانت آبی‌رنگ معروف خداحافظی کند؛ اما ظاهراً، موتور و تجهیزات فنی این خودروی قدیمی برای سایپا اهمیت دارد. پادرا به دلیل چهرهٔ عجیب و ناخوشایند نتوانست مشتری چندانی جذب کند. احتمالاً به همین دلیل، وانت کارون به شاهکارهای زامیاد اضافه شد تا با بدنهٔ فودای F16 چین (Foday Lion F16) و موتور نیسان آبی، رونمایی شود.

نصب توربو روی موتور تیبا، یکی از عجیب‌ترین تصمیمات مهندسی در تاریخ خودروسازی ایران است. این پروژه در حالی اجرایی شد که برای شاهین، موتور 1/5 یا 1/6 لیتر تنفس طبیعی، کافی به نظر می‌رسید؛ اما به دلیل ناتوانی سایپا در تولید پیشرانه نزدیک به استاندارد جهانی (یا حتی چینی)، نوعی فاجعه با مصرف سوخت بالا و توان پایین شکل گرفت.

سایپا ادعا می‌کند برای خودرو شاهین، 110 اسب بخار قدرت و 178 نیوتن‌متر گشتاور فراهم شده است؛ اما این اعداد باتوجه‌به عملکرد خودرو، مورد تردید است؛ چرا که برای رسیدن به سرعت صد کیلومتر برساعت، حدود 14 ثانیه زمان می‌برد. ظاهراً موتور و گیربکس، هماهنگی چندانی ندارند و صرفاً روی شاهین، سوار شده‌اند. کیفیت داشبورد و ادوات کابین نیز، حتی در کلاس خودروهای اقتصادی، رضایت‌بخش نیست. از سویی دیگر، قرار است امسال شاهین اتوماتیک با گیربکس CVT تحت لیسانس یک شرکت بلژیکی (مشابه گیربکس کوییک اتوماتیک) تولید شود تا مجموعه عجایب خود را تنوع دهد.