بهترین و بدترین کشورهای صاحب فناوری در خودروسازی؛ فاجعه برای ایران!
وب‌سایت موتوروان به نقل از یک نهاد تجاری فعال در صنعت قطعه‌سازی خودرو، مناطق مختلف جهان را از نظر قدرت فنی برای خودروسازی، دسته‌بندی کرده است. این مقاله، جایگاهی ناامیدکننده برای ایران و کشورهای افریقایی مرکزی را نشان می‌دهد.
شکی نیست که مثلث اروپای غربی، امریکای شمالی و ژاپن، برترین مناطق جهان از نظر دست‌یابی به فناوری خودرو هستند. همچنین، دیگر بازیگران مهم و صاحب قدرت فنی در صنعت خودروسازی دنیا نیز، کره جنوبی و چین محسوب می‌شوند. این شرایط، چندان عجیب نیست؛ اما مناطق درجه‌ی دو مثل اروپای شرقی، هند و مکزیک و برزیل که عمدتا مونتاژکاران و قطعه‌سازان بزرگ دنیا هستند نیز، اهمیت بسیار زیادی دارند.
هرساله 80 تا 90 میلیون خودرو در سراسر جهان فروخته می‌شود. حالا 195 کشور دنیا، خریدار مدل‌های صفر کیلومتر هستند اما لزوما سازنده‌ی خودرو یا قطعه‌ساز محسوب نمی‌شوند. از سویی دیگر، مردم کشورهای مختلف، به مدل‌های مشابه دسترسی ندارند. با گذشت سال‌ها، شرایط اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی، تاثیری مهم بر خودروسازی در کشورهای مختلف گذاشته است.
حدود 54 درصد خودروهای تولیدی جهان، به مردم آسیا فروخته شده است. بزرگ‌ترین قاره‌ی دنیا، 59 درصد جمعیت دنیا را دارد. جالب‌تر اینکه مجموع ساکنان امریکا و کانادا، تنها 5 درصد جهان را تشکیل می‌دهند اما 19 درصد خودروهای تولیدی دنیا را خریداری می‌کنند.
جلوداران خودروسازی دنیا؛ امریکا، ژاپن، کره، چین و اروپای غربی
یکی از مهم‌ترین عواملی که خودروسازی در اروپای غربی، امریکای شمالی، ژاپن و کره و چین را برتر از دیگر نقاط جهان نشان می‌دهد، وجود نهادهای قدرتمند علمی دارای دپارتمان‌های تخصصی است. پنج ناحیه‌ای که نام برده شد؛ عملا تمام خودروهای مدرن جهان را طراحی می‌کنند و البته، بیشترین سود این صنعت را می‌برند.
دیگر نکته‌ی مهم در مناطق طراز اول خودروسازی دنیا، هزینه‌های میلیارد دلاری برای بخش تحقیق و توسعه (R&D) است. برندهای شاخص ژاپنی، کره‌ای، آلمانی، امریکایی و چینی، بخش بزرگی از سود فروش محصولات خود را، صرف امور فنی مهندسی می‌کنند تا در آینده، مدل‌های جدیدتر با فناوری بهتر تولید کنند. این مورد، یکی از مهم‌ترین عواملی است که فاصله‌ی خودروسازان پایین‌رده مثل سایپا و ایران خودرو از برندهای مطرح دنیا را روز‌به‌روز بیشتر می‌کند.
میانه‌روهای خودروسازی جهان؛ هند، برزیل و مکزیک
در رده‌ی دوم، کشورهایی قرار دارند که می‌توانند به گروه خودروسازان طراز اول جهان، تبدیل شوند. این مناطق، برای کسب فناوری، تولید محصولات عالی و نزدیک به سطح اول دنیا، تلاش می‌کنند. هند، افریقای جنوبی، مکزیک و نواحی محدودی از امریکایی لاتین، چنین شرایطی دارند. طی 10 سال آینده، احتمال زیادی وجود دارد که سرمایه‌داران بزرگ جهان و خودروسازان شناخته‌شده، قطب جدیدی در هند، افریقای جنوبی یا امریکای لاتین بسازند.
هزینه‌ی مقرون‌به‌صرفه برای انرژی، احداث کارخانه و حقوق کارگر، کشورهای رده‌ی دوم را مستعد رشد در خودروسازی نشان می‌دهند. همچنین، ثبات سیاسی موجود در اروپای شرقی، هند، افریقای جنوبی و مناطقی از امریکای لاتین مثل برزیل، اطمینان خاطر لازم برای جذب سرمایه‌گذران خودرو را فراهم می‌کند.
دیگر نکته جالب که نباید فراموش شود، کمبود مشتریان متمول در هند و افریقای جنوبی و امریکای لاتین است. از سویی دیگر، دو عامل مثبت و برتریدهنده برای هند دیده می‌شود. مورد اول، جمعیت 1/4 میلیارد نفری است که طبیعتا، همراه با صدها میلیون شهروند فقیر، میلیون‌ها مشتری دارای قدرت خرید بالا نیز دارد. مورد دوم، نزدیکی هند به کشورهای متمول حاشیه خلیج فارس و دیگر مناطق پرجمعیت دنیا است که در مقایسه با افریقای جنوبی و برزیل، شرایط بهتر برای هند را ثابت می‌کند.
از مجموع گفتارهای فوق می‌توان نتیجه گرفت؛ هندوستان طی سال‌های آینده، به قطبی جدید در خودروسازی دنیا تبدیل شود و راهی شبیه به آنچه کشور چین پیمود را، ادامه دهد.
عقب‌‍مانده‌های خودروسازی دنیا؛ ایران، روسیه و افریقای مرکزی
در بازار جهانی، کشورهایی وجود دارند که تولیدکننده‌ی خودرو و قطعات متنوع محسوب می‌شوند؛ اما از نظر دست‌یابی به فناوری مدرن بسیار ضعیف هستند. محصولات این نواحی، کیفیت بسیار پایین دارند و البته، نشانه‌هایی از پیشرفت سریع در خودروسازی این کشورها، دیده نمی‌شود.
ایران، از یک سو درگیر با تحریم‌های اقتصادی گسترده است و نمی‌تواند فناوری‌های سطح اول جهان را از برندهایی درجه یک، به‌دست آورد. از سویی گیر، سرعت پیشرفت در دانش بومی خودروسازی ایران، چنان کند و ناامیدکننده پیش می‌رود که می‌توان مطمئن بود، جایگاه قعر جدولی این کشور در صنعت حمل و نقل دنیا، ثابت بماند.
غالب تولیدات خودرویی ایران، مدل‌های تغییر یافته از محصولات قدیمی ساخت دیگر کشورها هستند. این شرایط، برای نواحی بزرگی از افریقای شمالی و مرکزی نیز وجود دارد. مونتاژکاران خودرو در ایران و افریقا، احتمالا طی سال‌های آینده هم صاحب فناوری‌های عالی در خودروسازی نخواهند شد؛ چراکه سرمایه‌داران بزرگ خارجی و صاحبان فناوری خودرو، علاقه‌مند حضور فعال در این نواحی نیستند.
دیگر کشور مهم در صنعت حمل و نقل دنیا، روسیه است. خودروسازی و قطعه‌سازی در روسیه، با جنگ اوکراین به فروپاشی گرایید. پیش‌تر، امیدهایی وجود داشت که این ناحیه، مشابه هند و برزیل، طی سال‌های آینده به کشوری صاحب فناوری در خودروسازی دنیا تبدیل شود؛ اما فرار سرمایه‌گذاران خارجی و برندهای مشهور دنیا از روسیه، شرایطی مشابه ایران برای بزرگ‌ترین کشور جهان فراهم کرد. حالا، خودروسازان چینی، از روسیه برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند و به‌زودی غالب کارخانه‌های روس، تبدیل به خطوط مونتاژ برای چینی‌ها می‌شوند.
حدود 10 سال پیش بسیاری از کارشناسان، امیدوار به ظهور قدرت جدید خودروسازی دنیا در ترکیه بودند؛ اما ظاهرا این رویا فاصله‌ی زیادی با تحقق دارد. فضای باز سیاسی، آنچنان که برندهای برتر دنیا انتظار داشتند، در ترکیه فراهم نشد. همچنین تورم و عدم تعادل در اقتصاد این کشور، به وضوح دیده می‌شود. مجموع این شرایط، موانعی بزرگی برای تبدیل شدن ترکیه به قطب خودروسازی در سطح اول جهان هستند؛ هرچند که این ناحیه همچون سال‌های قبل، هنوز یکی از بهترین مناطق دنیا برای قطعه‌سازی است.