لوکس‌ترین خودروهایی که در ایران مونتاژ شدند، از کادیلاک تا مرسدس E کلاس

خودروسازی ایران در طول تاریخ حدود هفت دهه‌ای خود، فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده است. کشورمان زمانی تنها مونتاژ کنندهٔ کادیلاک غیر از آمریکا در جهان بود، دورانی در مونتاژ پیکان هم ناتوان شد، مقطعی مرسدس بنز روی خط تولید برد و هم‌اکنون به جولانگاه چینی‌ها تبدیل شده است. به همین دلیل است که اگر تاریخ خودروسازی ایران را مرور کنیم می‌توانیم خودروهای قابل‌توجهی را از مشهورترین برندهای جهان ببینیم که زمانی روی خطوط مونتاژ خودروسازان وطنی رفتند. ازاین‌رو، قصد داریم در ادامه به معرفی لوکس‌ترین خودروهایی بپردازیم که در ایران مونتاژ شدند.

پارس‌خودروی امروزی در سال 1335 با نام شرکت جیپ تأسیس شد و با واردات خودروهای جیپ کار خود را آغاز کرد. سپس این شرکت در سال 1338 پس از احداث کارخانه در جاده مخصوص کرج، مونتاژ جیپ CJ-5 را با نام شهباز شروع کرد. کمتر از یک دهه بعد، به دنبال احداث سالن‌های پرس و ساخت قطعات و توسعه عملیات، پارس‌خودرو خودروهای جدیدی را به خط تولید خود اضافه کرد که یکی از آن‌ها جیپ واگنییر بود. این خودرو که اولین شاسی‌بلند لوکس جهان محسوب می‌شد و در سال 1962 معرفی شده بود، با نام جیپ آهو از سال 1348 در ایران روی خط تولید رفت. این خودرو که نزدیک به 20 سال تا 1364 در ایران تولید شد، به لطف توانایی‌های آفرود در کنار کابین راحت، مورد استقبال قرار گرفت و بعداً نسخهٔ پیکاپ آن‌هم با نام سیمرغ در کشورمان تولید شد.

پس‌ازاینکه کلیهٔ دارایی‌های شرکت جیپ در سال 1352 به شرکت جدید موتور جک منتقل شد، نام شرکت به جنرال موتورز ایران تغییر پیدا کرد زیرا حالا پارس‌خودرو با جنرال موتورز آمریکا به توافق رسیده بود و مونتاژ محصولات مختلف این شرکت را آغاز کرد. دو سال پس‌ازاینکه مونتاژ اوپل کومودور با نام شورلت رویال در پارس‌خودرو آغاز شد، این شرکت سه محصول مهم جنرال موتورز را روی خط تولید برد. یکی از این خودروها بیوک اسکای‌لارک بود که با نام بیوک ایران تولید شد. این خودرو نسل سوم اسکای‌لارک بود که بین سال‌های 1975 تا 1979 در نسخه‌های سدان و کوپه تولید می‌شد اما نمونه‌های مونتاژ ایران همگی سدان بودند. بیوک ایران در پنج تیپ مختلف در ایران عرضه می‌شد که در آپشن‌ها، گیربکس دستی یا اتوماتیک و جزئیات فنی مثل سرسیلندر باهم تفاوت داشتند. البته بیشتر نمونه‌های تولیدی این خودرو در ایران از تیپ B3 بودند. بیوک ایران در کشورمان با یک پیشرانهٔ 5.7 لیتری V8 عرضه شد که بسته به سرسیلندر و کاربراتور بین 160 تا 180 اسب بخار قدرت و 350 نیوتن متر گشتاور تولید می‌کرد. انتقال نیروی این موتور هم در تیپ B3 توسط یک گیربکس سه سرعته اتوماتیک صورت می‌گرفت. با وجود وقوع انقلاب و خاتمهٔ تولید نسل سوم اسکای‌لارک در آمریکا، این خودرو با قطعاتی که در اختیار پارس‌خودرو بود تا سال 1367 همچنان در کشورمان تولید می‌شد.

یکی دیگر از سه خودرویی که جنرال موتورز ایران در سال 1355 روی خط تولید برد کادیلاک سویل بود. سویل در سال 1975 در پاسخ به سدان‌های لوکس آلمانی وارداتی به بازار آمریکا معرفی شد و به همین دلیل ابعاد کوچک‌تری نسبت به دیگر خودروهای کادیلاک در آن زمان داشت اما درعین‌حال گران‌ترین محصول این شرکت محسوب می‌شد. مونتاژ سویل در کشورمان اتفاق بسیار مهمی تلقی می‌شد زیرا ایران به تنها کشوری تبدیل شد که توانست خارج از خاک آمریکا به مونتاژ کادیلاک بپردازد. همچنین این خودرو در کشورمان با نام اختصاصی کادیلاک ایران به تولید رسید که نشان از قدرت سیاسی زیاد ایران در جهان آن دوران داشت. این سدان مجلل آمریکایی از یک پیشرانهٔ 5.7 لیتری V8 استفاده می‌کرد اما این موتور که ساخت الدزمبیل بود، با نمونهٔ مورداستفاده در بیوک ایران متفاوت بود و از سیستم سوخت‌رسانی انژکتوری بهره می‌برد. این پیشرانه بسته به سال تولید بین 180 تا 200 اسب بخار قدرت و 375 تا 400 نیوتن متر گشتاور تولید می‌کرد. تا سال 1368، جنرال موتورز ایران بیش از 2,600 دستگاه سویل مونتاژ کرد.

پارس‌خودرو که در دههٔ 70 شمسی با تولید رنو سپند هیچ نشانی از شکوه سابق خود نداشت، در ابتدای دههٔ 80 شرایط را تغییر داد. این شرکت که در دههٔ 60 با مونتاژ پاترول با نیسان همکاری کرده بود، در سال 1381 مونتاژ سدان بزرگ و لوکس ماکسیما را آغاز کرد. در دورانی که لوکس‌ترین و قوی‌ترین خودروی مونتاژی ایران سیتروئن زانتیا بود، ماکسیما خیلی زود به برترین خودروی مونتاژ ایران تبدیل شد و طرفداران زیادی پیدا کرد. به همین دلیل، هرچند تولید ماکسیما توسط نیسان در سال 2004 خاتمه یافت اما این خودرو تا سال 1391 همچنان در ایران مونتاژ شد و با وجود عرضهٔ رقبای وارداتی جدیدتر همچنان محبوب بود. ماکسیما با یک پیشرانهٔ 3 لیتری V6 در ایران عرضه شد که 227 اسب بخار قدرت و 288 نیوتن متر گشتاور داشت و با گیربکس‌های دستی و اتوماتیک به تولید می‌رسید. پارس‌خودرو در دو سال انتهایی تولید ماکسیما نیز تیپ آپشنال آن را با دوربین دنده‌عقب، نمایشگر لمسی و کروز کنترل ارائه کرد.

شاید باورش سخت باشد که کمتر از دو دهه پیش در ایران سدان به‌روز مرسدس بنز مونتاژ می‌شد. در سال 1383، ایران‌خودرو پس از مذاکرات موفق با مرسدس بنز، شرکت کوچکی بنام تاپ خودرو با هدف مونتاژ محصولات این شرکت تأسیس کرد. این شرکت پرسنل خود را برای دوره‌های آموزشی به سایت‌های تولید مختلف مرسدس بنز فرستاد و نهایتاً در سال 1385 اولین بنز از خط تولید تاپ خودرو خارج شد. این یک E350 نقره‌ای‌رنگ نسل W211 بود. تولید مرسدس بنز در ایران بسیار بر اعتبار خودروسازی کشورمان افزود آن‌هم سال‌ها قبل از اینکه خط تولید مرسدس در کشورهایی مثل چین و هند راه‌اندازی شود. تاپ خودرو E کلاس را در سه مدل E200 با پیشرانهٔ 1.8 لیتری چهار سیلندر سوپرشارژ با 184 اسب بخار قدرت، E280 با موتور 3 لیتری V6 با 231 اسب بخار قدرت و E350 با موتور 3.5 لیتری V6 با 272 اسب بخار قدرت مونتاژ می‌کرد. سخت‌گیری و نظارت شدید مرسدس بر روند مونتاژ این خودروها در تاپ خودرو باعث شد E کلاس‌های مونتاژ ایران از لحاظ دقت تولید و کیفیت ساخت بسیار نزدیک به نمونه‌های تولید آلمان باشند. قرار بود خط تولید C کلاس هم در تاپ خودرو راه‌اندازی شود و کل نیاز بازار کشورمان به مدل‌های مرسدس از طریق مونتاژ تأمین شود اما با وضع تحریم‌ها در ابتدای دههٔ 90 همه‌چیز به هم ریخت و نهایتاً مونتاژ همان E کلاس هم در سال 1390 خاتمه یافت.

درحالی‌که ماکسیما سالخورده شده و به پایان عمر خود در کشورمان نزدیک می‌شد، پارس‌خودرو به دنبال جایگزینی برای آن رفت و نهایتاً تیانا انتخاب شد. این خودرو روی پلت‌فرم D نیسان مشترک با ماکسیما ساخته شده بود و حتی در برخی بازارها مثل استرالیا با نام ماکسیما عرضه می‌شد؛ بنابراین، تیانا می‌توانست جانشین مناسبی برای ماکسیمای محبوب و خوش‌نام در ایران باشد. پس از واردات تعداد اندکی، نهایتاً مونتاژ تیانا توسط پارس‌خودرو آغاز شد و در سال 1390 به بازار آمد. این سدان ژاپنی در ایران با یک پیشرانهٔ 2.5 لیتری V6 عرضه می‌شد که 182 اسب بخار قدرت و 228 نیوتن متر گشتاور داشت. انتقال نیروی این موتور هم توسط یک گیربکس CVT صورت می‌گرفت. تیانا در دو تیپ XL و XV در کشورمان مونتاژ شد و هرچند فروش مناسبی را تجربه کرد اما نتوانست موفقیت فوق‌العادهٔ ماکسیما را تکرار کند. تیانا همچنین تنها حدود دو سال روی خط تولید پارس‌خودرو دوام آورد و تشدید تحریم‌ها مانع ادامهٔ تولید آن شد.