سریع‌ترین قطارهای جهان؛ از شینکانسن تا شانگهای مگلو با سرعت 400 کیلومتر برساعت!

سریع‌ترین قطار جهان از نوع مغناطیسی ساخت چین با حداکثر سرعت 460 کیلومتر بر ساعت است درحالی‌که قطارهای برقی هم می‌تواند به سرعت بیش از 300 کیلومتر بر ساعت برسند.

در کشورمان، وقتی حرف از قطار می‌شود، به یاد لکوموتیوهای دیزلی کند و پرسروصدا می‌افتیم که چندین ساعت طول می‌کشد تا از شهری به شهر دیگر برسند ولی اگر به خطوط ریلی کشورهای پیشرفتهٔ اروپایی و آسیایی نگاهی بیندازید، سریع‌ترین قطارهای جهان را خواهید دیده که دائماً در همه‌جا در حال حرکت هستند. این قطارها با سرعت صدها کیلومتر بر ساعت، باهم در حال رقابت هستند. هرچند سرعت این قطارها به هواپیماهای جت نمی‌رسد ولی برای وسیلهٔ نقلیه‌ای که روی زمین حرکت می‌کند، سرعتی باورنکردنی دارند. این قطارها بدون معطلی سفرهای خود را انجام می‌دهند و تا حد امکان در وقت مسافران صرفه‌جویی می‌کنند. به همین دلیل، سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی پرسرعت در سراسر جهان به بهترین وسیله برای رفتن از مکانی به مکان دیگر تبدیل شده‌اند. با این توضیح، به آشنایی با سریع‌ترین قطارهای فعال حال حاضر جهان خواهیم پرداخت.

سرعت: 320 کیلومتر بر ساعت

TGV اولین قطار سریع‌السیر فرانسه است که در سراسر این کشور و چندین کشور اروپایی شامل ایتالیا، آلمان، اسپانیا، بلژیک و لوکزامبورگ به جابجایی مسافران می‌پردازد. این قطار از سال 1981 فعالیت می‌کند و در آوریل 2007 با دستیابی به سرعت 553 کیلومتر بر ساعت توسط یک نمونهٔ آزمایشی، رکورد بیشترین میانگین سرعت یک قطار را شکست. البته این سرعت از طریق کاهش وزن و در شرایط آزمایشی به دست آمد و TGV در حالت عادی می‌تواند به حداکثر سرعت 320 کیلومتر بر ساعت برسد. اولین پروتوتایپ TGV با پیشرانهٔ توربین گازی ساخته شد اما مدل‌های تولیدی بعدی به قوای محرکهٔ برقی با خطوط هوایی مجهز شدند. این قطار در دو سمت خود یک لوکوموتیو دارد. لوکوموتیو عقبی برق را از کابل‌های بالای سقف می‌گیرد و از طریق کابلی که در طول قطار کشیده شده، به لوکوموتیو جلویی می‌فرستد. اگر قطار نیاز به تغییر جهت داشته باشد، این فرایند به شکل برعکس هم قابل انجام است. هر لوکوموتیو به چهار موتور سنکرون AC با اینورتر مجهز است که قطار را به سرعت‌های استثنایی می‌رسانند. قطارهای TGV هم‌اکنون در سراسر فرانسه حدود 2700 کیلومتر را طی می‌کنند.

سرعت: 320 کیلومتر بر ساعت

قطار سریع‌السیر E5 ژاپن که تحت عنوان قطار گلوله‌ای شناخته می‌شود، زمانی که در سال 2011 معرفی شد، سریع‌ترین قطار این کشور لقب گرفت. این قطار به خاطر رنگ سبز و دماغهٔ بسیار کشیدهٔ 15 متری، ظاهر متمایزی دارد. قطار E5 هم می‌تواند به سرعت 320 کیلومتر بر ساعت برسد هرچند که ابتدا سرعت 360 کیلومتر بر ساعت برای آن در نظر گرفته شده بود. دلیل این کاهش سرعت، محدودیت‌های تکنولوژیک نبود بلکه این تصمیم به خاطر کاهش تأثیر قطار روی محیط‌زیست و کاهش سرمایه‌گذاری گرفته شد. E5 علاوه بر سرعت بالا، در داخل از بخش فرست کلاس هم بهره می‌برد تا راحتی فوق‌العاده‌ای را برای مسافران خاص فراهم کند. E5 از طریق کابل‌های برق بالای قطار تغذیه می‌شود که برق 25 هزار ولتی را تأمین می‌کنند. هر واگن این قطار به سه تا چهار موتور الکتریکی 300 کیلوواتی مجهز است که امکان رسیدن به سرعت‌های بالا را فراهم می‌کنند. فقط دو دقیقه طول می‌کشد تا E5 از صفر به سرعت 300 کیلومتر بر ساعت برسد اما آن‌قدر آرام است که مسافران در معرض فشارهای فیزیکی چنین شتاب سریعی قرار نخواهند گرفت.

شینکانسِن یا «قطار گلوله‌ای» نامی است که به شبکه قطارهای تندرو ژاپن داده‌اند و برای اشاره به  قطارهای این شبکه نیز استفاده می‌شود. این مسیرها از سال ۱۹۶۴ راه‌اندازی شدند و مدیریت آن با شرکت راه‌آهن ژاپن (جی‌آر) است. بالاترین سرعت عملیاتی شینکانسن ۳۲۰ کیلومتر برساعت است. سرعت آزمایش‌شده در سال ۱۹۹۶ میلادی برای شینکانسن ریلی، برابر ۴۴۳ کیلومتر برساعت و برای قطارهای مغناطیسی (مَگلِو Maglev) ژاپن با رکورد جهانی ۶۰۳ کیلومتر بر ساعت در آوریل سال ۲۰۱۵ میلادی بود. شبکه شینکانسن به دلیل سرعت بالا و امنیت و سر وقت بودن حرکت قطارها مورد تحسین کارشناسان جهان است. شینکانسن در طول ۴۴ سال فعالیت و حمل ۷ میلیارد مسافر تاکنون، ضمن تحمل زلزله‌های ژاپن و شرایط سخت مثل طوفان و برف سنگین، هیچ تلفاتی بر جای نگذاشته‌ است.

سرعت: 340 کیلومتر بر ساعت

ICE 5 سومین نسل از قطارهای سریع‌السیر آلمان است. نام ICE مخفف اکسپرس بین‌شهری است که نام مناسبی برای چنین قطاری محسوب می‌شود زیرا ICE 3 با سرعتی باورنکردنی مسافران را بین شهرها جابجا می‌کند. این قطار در سال 2000 وارد خدمت شد و گواهینامهٔ سرعت تا 340 کیلومتر بر ساعت را دریافت کرد. البته این قطار در طول آزمایش‌ها به سرعت‌های بالاتری تا 370 کیلومتر بر ساعت هم دست پیدا کرده است اما سرعت ICE 3 در حالت عادی روی 320 کیلومتر بر ساعت محدود شده است. این قطار فاقد لوکوموتیو است و در عوض 16 موتور الکتریکی زیر کل قطار توزیع شده‌اند. این یعنی هرکدام از واگن‌های قطار به‌صورت مجزا قابلیت خودکششی دارند. البته ICE 3 تنها از هشت واگن تشکیل شده است. این قطار نسخه‌ای بین‌المللی برای اسپانیا، اتریش، سوئیس، هلند، بلژیک و فرانسه هم دارد. سرعت ICE 3 در آلمان روی 320 کیلومتر بر ساعت محدود است اما زمانی که بین شهرهای برلین، فرانکفورت، هامبورگ، کلن و دوسلدورف حرکت می‌کند مجاز خواهد بود از سرعت 330 کیلومتر بر ساعت فراتر برود زیرا قطار بین این شهرها توقف نمی‌کند.

سرعت: 355 کیلومتر بر ساعت

چین یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در زمینهٔ توسعهٔ قطارهای سریع‌السیر محسوب می‌شود. این کشور طی چند سال اخیر، سرمایه‌گذاری زیادی در توسعهٔ سیستم حمل‌ونقل ریلی پرسرعت انجام داده که کاملاً توسط خود چینی‌ها ساخته می‌شود. دومین قطار سریع این کشور از سری CR EMU است که از جولای 2018 وارد خدمت شد. این قطار انواع مختلفی دارد و بسته به مدل، اژدهای سرخ یا ققنوس طلایی لقب گرفته است. سریع‌ترین نسخه‌های این قطار چینی، CR400AF و CR400BF هستند که می‌توانند به سرعت 355 کیلومتر بر ساعت برسند. CR400 با پیکربندی‌های مختلفی مثل نمونه‌های هشت، شانزده یا هفده واگنی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این قطار برای رسیدن به سرعت 400 کیلومتر بر ساعت طراحی شده بود اما در آزمایش‌ها رکورد 420 کیلومتر بر ساعت را ثبت کرد. برق 25 هزار ولتی موردنیاز این قطار توسط کابل‌های بالای سقف تأمین می‌شود. خطوط قارهای CR400 در سراسر چین حرکت می‌کنند و مردم را از پکن به شهرهای مختلفی مثل شانگهای می‌برند. نسخهٔ جدیدی از این قطار با نام CR450 هم در حال آزمایش است که در سال 2025 وارد خدمت می‌شود و سرعت کروزی در نزدیک به 450 کیلومتر بر ساعت خواهد داشت.

سرعت: 460 کیلومتر بر ساعت

سریع‌ترین قطار فعال در جهان ساخت چین است و با نام مگلو (Maglev) شناخته می‌شود. برخلاف دیگر قطارهای این لیست، مگلو به‌طور مستقیم با ریل‌های خود در تماس نیست و از تکنولوژی مغناطیسی شناور استفاده می‌کند. از این طریق، اصطکاک بین قطار و ریل از بین می‌رود و امکان حرکت با سرعت‌های سرسام‌آوری فراهم می‌شود. در مگلو، سیستم تعلیق الکترومغناطیسی قطار، واگن‌ها را بالا برده و به جلو پیش می‌برد. برخلاف دیگر قطارهای سریع‌السیر جهان اما مگلو چینی مسیر محدودی دارد مسافت تنها 43 کیلومتری را بین دو ایستگاه از جادهٔ لانگ‌یانگ تا فرودگاه پودنگ شانگهای طی می‌کند. پیمودن این مسافت با خودرو به‌طور متوسط حدود یک ساعت طول می‌کشد اما مگلو این کار را در 7 دقیقه انجام می‌دهد. بااین‌حال، این سریع‌ترین قطار مگلو جهان محسوب می‌شود و فقط دو دقیقه طول می‌کشد تا به سرعت 355 کیلومتر بر ساعت برسد. مگلو چینی در طول آزمایش‌ها حتی به سرعت 500 کیلومتر بر ساعت هم دست پیدا کرد.

ایده قطارهای مگلو، کوتاه‌شده عبارت شناوری مغناطیسی (magnetic levitation)، در سال ۱۹۶۰ به فکر برخی از اعضای آزمایشگاه بروکهاون امریکا رسید. این ایده به گونه‌ای بود که از آهنرباهای ابر رسانا برای شناور کردن قطار استفاده می‌شد. آهنرباهای ابررسانا، آهنرباهای الکتریکی‌ هستند که در حین استفاده تا دمای بسیار زیادی خنک می‌شوند، این کار قدرت میدان مغناطیسی را به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد. اولین قطار پرسرعت با فناوری ابر رسانای مگلو و با بهره‌برداری تجاری در سال ۲۰۰۴ در شانگهای افتتاح شد، در حال حاضر قطار مگلو در ژاپن و کره جنوبی در حال بهره‌برداری است. در ایالات متحده آمریکا چندین مسیر برای ارتباط بین شهرها مانند بالتیمور و واشنگتن دی‌سی در حال ایجاد هستند.