خودروهایی که در ایران با موتورهای عجیب تولید شدند؛ از پی‌کی تا آردی!

خودروسازان بزرگ جهان وقتی اقدام به طراحی و توسعهٔ خودروی جدیدی می‌کنند، یک سری پیشرانهٔ مشخص برای آن در نظر می‌گیرند که متناسب با نیازها، طراحی و پلت‌فرم آن خودرو است اما وقتی پای این خودروها به ایران باز می‌شود، همه‌چیز تغییر می‌کند زیرا خودروسازان ایرانی با خلاقیت‌های فوق‌العاده‌ای که دارند (!)، به طرق مختلف موتورهایی را زیر کاپوت برخی خودروها جای می‌دهند که هرگز در مخیلهٔ سازندهٔ اصلی هم نمی‌گنجید! چه کسی فکر می‌کرد قوای محرکهٔ دیفرانسیل عقب پیکان روی پژو ۴۰۵ نصب شود یا موتور پراید زیر کاپوت رنو ۵ جای گیرد؟! این ترکیب‌های سمی فقط در خودروسازی ایران دیده می‌شود و در ادامه با برجسته‌ترین نمونه‌های آن آشنا خواهیم شد.

پیکان با موتور پژو ۵۰۴

پیکان در اصل محصول گروه خودروسازی روتس بریتانیا بود اما بعدها طی نقل و انتقالاتی مالکیت این شرکت به پژو رسید و ایران‌خودرو تا سال‌ها قطعات فنی پیکان را از پژو می‌گرفت. در سال ۱۹۶۸ اما قرارداد ایران‌خودرو با پژو به پایان رسید و تأمین قطعات فنی ازجمله موتور ۱۶۰۰ سی‌سی پیکان متوقف شد. درنتیجه، برای جلوگیری از توقف خط تولید پیکان، قرار بر این شد که از موتور ۱۸۰۰ سی‌سی پژو ۵۰۴ در این خودرو استفاده شود. بررسی‌های نصب این موتور روی پیکان توسط پژو انجام گرفت و در سال ۱۳۷۰ پیکان با پیشرانه و متعلقات فنی پژو ۵۰۴ با نام پیکاژو یا پیکان پژو به بازار عرضه شد. موتور ۱۸۰۰ سی‌سی پژو ۸۰ اسب بخار قدرت داشت که بیشتر از موتور ۱۶۰۰ قبلی پیکان بود و به همین دلیل پیکاژو شتاب و کشش بالاتری نسبت به پیکان‌های معمولی داشت هرچند که با مشکلاتی هم مثل سنگینی موتور و درنتیجه افتادگی دماغه دست‌وپنجه نرم می‌کرد. البته استفاده از این موتور در پیکان راه‌حلی موقتی بود و بعداً همان موتور ۱۶۰۰ سی‌سی اصلی داخلی‌سازی شد و دوباره در سینهٔ پیکان قرار گرفت اما برای چند سال ترکیب سدان بریتانیایی با موتور فرانسوی در ایران شکل گرفت.

پژو ۴۰۵ با موتور پیکان

زمانی که در اواسط دههٔ ۷۰ شمسی مونتاژ پژو ۴۰۵ در ایران آغاز شد، محبوبیت زیادی پیدا کرد ولی بااین‌وجود، ۴۰۵ خودروی گران‌قیمتی بود که هرکسی توان خریدش نداشت. اینجا بود که جرقهٔ یک شاهکار بی‌بدیل در ذهن مدیران ایران‌خودرو زده شد که ترکیب اتاق پژو ۴۰۵ با قوای محرکهٔ پیکان بود! ایران‌خودرو قصد داشت با این خودرو هم رقیبی برای پراید سایپا ارائه کند و هم جایگزینی برای زمان توقف تولید پیکان داشته باشد؛ اما ترکیب این دو خودرو کار ساده‌ای نبود زیرا پژو ۴۰۵ خودرویی دیفرانسیل جلو و پیکان دیفرانسیل عقب بود ولی برای نوابغ ایران‌خودرو کار نشد نداشت و نهایتاً با اعمال تغییراتی در اتاق ۴۰۵ برای همخوانی با قوای محرکهٔ دیفرانسیل عقب پیکان، این محصول عجیب در سال ۱۳۷۷ با نام پژو آردی روی خط تولید رفت و با قیمتی که حدود ۴ میلیون تومان از ۴۰۵ ارزان‌تر بود به بازار عرضه شد. بااین‌وجود، آردی به دلیل عدم همخوانی و هماهنگی اتاق سنگین ۴۰۵ با موتور پیکان و همین‌طور مشکلات فراوان گیربکس و دیفرانسیل، فروشی که انتظار می‌رفت را تجربه نکرد و عرضهٔ نسخهٔ بهبودیافتهٔ آن با نام روآ هم نتوانست شرایط این پژوی پیوندی را چندان بهتر کند.

رنو ۵ با موتور پراید

پس‌ازاینکه تولید رنو ۵ در سال ۱۳۷۲ در ایران خاتمه پیدا کرد، نیاز به یک خودروی ارزان‌قیمت در کشور آشکار شد و به همین دلیل، در سال ۱۳۷۶ پارس‌خودرو که هنوز به تملک سایپا درنیامده بود، خط تولید رنو ۵ را از سایپا خرید و فرایند ایزانیزه کردن این هاچ‌بک فرانسوی را آغاز کرد. نتیجهٔ ین پروژه عرضهٔ رنو ۵ کاملاً ایرانی در سال ۱۳۷۷ با نام سپند بود. سپند اما از مشکلات کیفی متعدد و ضعف در مونتاژ رنج می‌برد و نتوانست موفقیت رنو ۵ را در بازار کشور ادامه دهد. پارس‌خودرو اما که هزینه زیادی برای خط تولید سپند کرده و نمی‌خواست از خیر آن بگذرد، برای آنکه بتواند نظر خریداران را جلب کند، راه چاره را استفاده از قطعات فنی پراید در سپند یافت که نتیجه آن تولد مدل پی‌کی بود. این کار اما تغییرات زیادی را می‌طلبید زیرا موتور رنو ۵ به‌صورت طولی نصب می‌شد درحالی‌که موتور پراید عرضی بود. درنهایت، این پیوند قلب انجام شد و رنو ۵ عجیبی را خلق کرد که به دلیل فاصلهٔ عرضی بیشتر محورهای پراید، چرخ‌ها از بدنهٔ آن بیرون زده بودند و با بچه گلگیرهای پلاستیکی پوشش داده شدند!

پژو ۴۰۵ با موتور ۲۰۶

پژو ۴۰۵ زمانی که در سال ۱۹۸۷ در اروپا معرفی شد، با انواع مختلف پیشرانه‌های سری XU به بازار عرضه شد. این خودرو در سال ۱۳۶۹ در مدل GL و با پیشرانهٔ ۱٫۶ لیتری XU5 روی خط تولید ایران‌خودرو رفت و بعداً به موتور قوی‌تر ۲ لیتری XU9 مجهز و سپس موتور ۱٫۸ لیتری انژکتوری XU7 مجهز شد. در اواخر دههٔ ۸۰ اما درحالی‌که حدود دو دهه از آغاز تولید ۴۰۵ می‌گذشت، به دلیل استهلاک و مصرف سوخت بالای موتور XU7، ایران‌خودرو این سدان فرتوت فرانسوی را به موتور ۱٫۶ لیتری مدرن‌تر TU5 مجهز کرد یعنی پیشرانه‌ای که ابتدا با پژو ۲۰۶ به ایران آمده بود. ابتدا همان 405 GLX در تعداد محدودی با این موتور عرضه شد اما از سال ۱۳۹۰، مدل فیس‌لیفت SLX که ابتدا با موتور XU7 عرضه شده بود، فقط با موتور TU5 به تولید رسید. این پیشرانه به دلیل حجم و گشتاور کمتر، خیلی مناسب وزن سنگین‌تر ۴۰۵ نسبت به ۲۰۶ نبود ولی در قیاس با دیگر پیوندهای قلب ایرانی بهتر و هماهنگ‌تر بود تا پیشرانه‌ای که اساساً برای خودروهای مدرن‌تر و جمع‌وجورتر پژو-سیتروئن طراحی شده بود، به لطف ایران‌خودرو در سینهٔ ۴۰۵ قدیمی قرار گیرد.

مزدا با موتور پیکان

نسل دوم وانت سری B مزدا در سال ۱۳۶۳ در ایران روی خط تولید گروه بهمن رفت و برای چند دهه به بازار عرضه شد. این وانت ابتدا با موتور ۱۶۰۰ سی‌سی و سپس ۲۰۰۰ سی‌سی ۱۲ سوپاپ مزدا تولید شد اما در سال ۱۳۹۲، به دلایل مختلفی مثل واگذاری بخش پیشرانه‌های وانت شرکت مزدا به فورد و توقف توسعه و ارتقای موتورهای وانت در مزدا، استانداردهای اجباری جدید خودرو در ایران و الزام تجهیز خودروهای داخلی به استانداردهای آلایندگی یورو ۴، عدم امکان ارتقای موتور وانت مزدا به سیستم‌های جدید و... امکان ادامهٔ تولید موتور ۲۰۰۰ سی‌سی مزدا وجود نداشت. به همین دلیل، گروه بهمن به‌ناچار سراغ پیشرانهٔ ۱۷۰۰ سی‌سی پژو روآ رفت که در اصل نسخهٔ ارتقاءیافتهٔ همان موتور پیکان بود و در اواخر سال ۱۳۹۲ وانت مزدا با پیشرانه پیکان و نام جدید کارا معرفی شد. موتور ۱۷۰۰ سی‌سی OHV روآ اما با تنها ۸۰ اسب بخار قدرت، بسیار از موتور ۹۸ اسب بخاری مزدا ضعیف‌تر بود و نمی‌توانست قلب مناسبی برای جثهٔ وانت مزدا باشد. درنتیجه، پس از مدت کوتاهی، گروه بهمن یک موتور ۲ لیتری جدید از شرکت چینی DAE را جایگزین موتور پیکان در وانت کارا کرد.

رنو لوگان با موتور پژو

اگر فکر می‌کنید پیوندهای قلب عجیب در خودروسازی ایران متعلق به گذشته است، اشتباه می‌کنید زیرا جدیدترین مصداق این موضوع همین امسال برای فروش عرضه شده است! چند وقت بعدازاینکه تولید رنو لوگان یا تندر ۹۰ در ایران به دلیل تحریم‌ها خاتمه پیدا کرد، سایپا فرایند ایرانیزه کردن این خودرو را آغاز کرد. این خودرو که ابتدا با نام P90 شناخته می‌شد و بعداً پارس نوآ نام گرفت، در اواخر فروردین ۱۴۰۲ معرفی شد و امسال روی خط تولید رفته است. در این تندر ۹۰ ایرانی غیر از بازطراحی بزرگ نمای جلو و عقب، یک تغییر مهم دیگر هم صورت گرفته است. در پارس نوآ خبری از پیشرانهٔ اصلی رنو لوگان نیست زیرا به دلیل تحریم‌ها امکان تولید آن وجود نداشت و در عوض، سایپا از موتور ۱٫۶ لیتری ME16 استفاده کرده است. این موتور در اصل نسخهٔ سایپا از پیشرانهٔ TU5 محسوب می‌شود. این یعنی دست روزگار، یکی از موتورها پژو را در ایران زیر کاپوت یکی از محصولات رنو قرار داده است! ترکیبی که هیچ‌گاه حتی به ذهن مدیران این دو شرکت فرانسوی هم خطور نمی‌کرد اما به لطف صنعتگران ایرانی تحقق یافت!