خودروهایی که در ایمنی انقلاب کردند؛ از ترمز ABS تا رانندگی خودران

امروزه خودروها با بهره‌مندی از ویژگی‌های ایمنی فعال و غیرفعال، بسیار ایمن شده‌اند. خودروهای امروزی می‌توانند حتی زمانی که راننده به مسیر توجه کافی ندارد، به‌طور خودکار ترمز کنند. ویژگی‌های ایمنی غیرفعال نیز در صورت وقوع تصادف، صدمات و تلفات احتمالی را به حداقل می‌رسانند. به‌عنوان‌مثال، کمربند ایمنی به‌تنهایی خطر مرگ‌ومیر در تصادفات را تا 45 درصد کاهش می‌دهد. به خاطر رسیدن به این نقطه، باید از خودروسازان مختلف تشکر کنیم که سخت تلاش کردند تا خودروهای خود را ایمن‌تر کنند. پس بیایید نگاه دقیق‌تری به خودروهایی بیندازیم که پیشگام ارائهٔ ویژگی‌های ایمنی مختلف بودند.

مناطق مچاله شونده (Crumple zones) در تمام خودروهای امروزی وجود دارد و دهه‌ها جزء اصلی طراحی خودرو بوده است. این ویژگی شامل قسمت‌های قابل تغیر شکل در جلو و عقب خودرو می‌شود که هنگام تصادف، ضربه را جذب می‌کنند و مانع از آسیب دیدن قسمت سرنشینان می‌شوند. مناطق مچاله شونده یا جذب ضربه، نیروی وارده به سرنشینان را کاهش می‌دهد و صدمات را به حداقل می‌رساند. اولین کسی که ایدهٔ مناطق مچاله شونده را مطرح کرد، یک مهندس اتریشی بنام «بلا بارنی» بود که برای مرسدس کار می‌کرد. وی این ویژگی را در سال 1953 پیشنهاد کرد و به‌نوعی به مدل پونتون W120 و W121 راه یافت اما اولین خودرویی که از ابتدا با در نظر گرفتن مناطق مچاله شونده طراحی شد، مدل فین‌تیل یا W111/W112 بود. این نوآوری در کنار ویژگی‌های ایمنی دیگری مثل داشبورد روکش‌دار، فین‌تیل را به ایمن‌ترین خودروی زمان خود تبدیل کرده بود.

کمربند ایمنی سه‌نقطه‌ای را باید مهم‌ترین اختراع ایمنی غیرفعال در خودرو دانست که اولین بار در ولوو PV544 ارائه شد. این ایده در دههٔ 50 توسط یکی از مهندسین ولوو بنام «نیلز بوهلین» مطرح شد. البته کمربندهای ایمنی قبل از این هم در خودروها استفاده می‌شدند اما از نوع دونقطه‌ای بودند که هنگام تصادفات سخت چندان کارایی نداشتند. کمربند بوهلین اما راحت بود، به‌سادگی قابل‌استفاده بود و سرنشینان را در هنگام برخورد در صندلی نگه می‌داشت. این نوع کمربند همچنین نیروی ناشی از تصادف را در استخوان‌های قوی‌تر بدن پخش می‌کرد و صدمات را به حداقل می‌رساند. هرچند PV544 اولین خودرویی بود که با این نوع کمربند ارائه شد اما در همان سال 1959، سدان ولوو آمازون هم به کمربند سه‌نقطه‌ای مجهز شد.

ترمز ABS بدون شک مهم‌ترین ویژگی ایمنی فعال در خودروهای مدرن محسوب می‌شود. این سیستم با جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها، هنگام ترمزهای سخت، به راننده امکان هدایت خودرو را می‌دهد. اولین خودرویی که به ترمز ABS مجهز شد، جنسن FF بود که شاید خیلی‌ها نامش را نشنیده باشند. این گرند تورر بریتانیایی بسیار جلوتر از زمان خود بود. FF اولین خودروی غیر شاسی‌بلند جهان بود که به سامانهٔ چهارچرخ محرک مجهز شد. FF همچنین در ارائهٔ ترمز ABS هم پیشگام بود و زودتر از مرسدس این ویژگی ایمنی را به کار گرفت. ترمز ABS جنسن اما برخلاف نمونه‌های الکترونیکی مدرن امروزی، یک سیستم هیدرولیکی بود شبیه به چیزی که در هوانوردی استفاده می‌شد. این سیستم هرچند کار می‌کرد اما بسیار پیچیده بود و قابلیت اطمینان را کاهش می‌داد. به خاطر همین تکنولوژی‌های پیچیده، متأسفانه جنسن FF فروش پایینی داشت.

ایربگ که توسط مخترعی بنام «آلن برید» در سال 1968 ابداع شد، توجه جنرال موتورز را جلب کرد و ابتدا این ویژگی ایمنی را در سال 1973 در هزار دستگاه شورلت ایمپالا ارائه کرد که فقط برای استفاده‌های دولتی در نظر گرفته شده بودند. مدت کوتاهی بعد اما الدزمبیل تورنادو به‌عنوان اولین خودروی مجهز به ایربگ برای عموم مردم راهی بازار شد. ایربگ خیلی زود در مدل‌های کادیلاک هم ارائه شد. بااین‌حال، استقبال خریداران از ایربگ جنرال موتورز که فقط در سمت راننده ارائه می‌شد ضعیف بود و درنتیجه این شرکت در سال 1977 به عرضهٔ خودروهای مجهز به ایربگ پایان داد. سپس در سال 1981، مرسدس برای اولین بار دو ایربگ راننده و سرنشین را در S کلاس ارائه کرد.

هرچند از دوربین دید عقب بیشتر به‌عنوان یک ویژگی رفاهی یاد می‌شود اما این تکنولوژی در کاهش خطر زیر گرفتن کودکان هنگام دنده عقب رفتن بسیار تأثیرگذار است و به همین دلیل، وجود دوربین دید عقب از سال 2018 در تمام خودروهای بازار آمریکای شمالی الزامی شد. اولین خودرویی که به این ویژگی مجهز شد اما تویوتا سوآرر بود که فقط در بازار ژاپن عرضه می‌شد و تا سال 2002 طول کشید تا دوربین دنده عقب با اینفینیتی Q45 در آمریکا ظاهر شود. سوآرر علاوه بر این ویژگی، به سیستم فرمان گیری چرخ‌های عقب، سیستم تعلیق بادی با کنترل الکترونیکی و حتی ناوبری جدید تویوتا هم مجهز شده بود. البته دوربین دنده عقب سال‌ها قبل از سوآرر در کانسپت بیوک سنتوریون 1956 ارائه شده بود و ولوو هم در سال 1972 در خودروی ایمنی آزمایشی خود از آن استفاده کرده بود.

کنترل پایداری یا ESP که تازه در خودروهای بازار کشورمان الزامی شده، با تنظیم گشتاور و اعمال ترمز، خودرو را در هنگام لغزش و لیز خوردن کنترل می‌کند. ESP زاییدهٔ فکر مهندس مرسدس «فرانک ورنر مون» بود اما تصادفاً، شرکت آلمانی بوش هم روی چنین سیستمی کار می‌کرد و درنتیجه، دو شرکت برای توسعهٔ بیشتر ESP باهم توافق کردند. اولین ثمرهٔ این همکاری در مرسدس S600 کوپه سال 1995 ظاهر شد که اولین خودروی تولیدی مجهز به کنترل کشش بود. چند ماه بعد، تویوتا هم مدل کراون مجستا که فقط در ژاپن عرضه می‌شد را به سیستمی مشابه این مجهز کرد. این سیستم با همکاری آیسین توسعه داده شده بود و تویوتا نام VSC را روی آن گذاشت.

خیلی‌ها کروز کنترل تطبیقی را یک ویژگی رفاهی می‌دانند اما این سیستم مزیت‌های ایمنی هم دارد. رانندگی در بزرگراه می‌تواند کسل‌کننده باشد و ممکن است باعث حواس‌پرتی راننده شود. درنتیجه، یک لحظه غفلت می‌تواند عواقب فاجعه‌باری را به دنبال داشته باشد اما کروز کنترل تطبیقی با نظارت بر مسیر پیش رو و تنظیم سرعت خودرو، احتمال تصادف را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. اولین خودرویی که به این سیستم مجهز شد، سدان میان سایز میتسوبیشی دایامانته در سال 1995 بود. این سیستم که کنترل فاصله نامیده می‌شد، از سنسورهای لیدار برای نظارت بر مسیر پیش رو و تنظیم سرعت خودرو استفاده می‌کرد. بااین‌حال، سیستم کنترل فاصلهٔ میتسوبیشی در قیاس با کروز کنترل‌های تطبیقی امروزی ابتدایی بود زیرا فقط می‌توانست دریچهٔ گاز را کنترل کند یا دنده را کم کند و هرگز ترمزها را درگیر نمی‌کرد. این سیستم همچنین فقط تا سرعت صد کیلومتر بر ساعت کار می‌کرد و به همین دلیل فقط در ژاپن ارائه شد. بااین‌حال، مدت کوتاهی بعد در سال 1998، کروز کنترل تطبیقی پیشرفته‌تری در مرسدس S کلاس W220 ظاهر شد که تا سرعت 160 کیلومتر بر ساعت کار می‌کرد و ترمزها را هم کنترل می‌کرد.

این سیستم مسیر پیش رو را کنترل می‌کند و ابتدا به راننده هشدار می‌دهد و سپس ترمزها را درگیر می‌کند. اولین سیستم جلوگیری از برخورد در سال 2008 در ولوو XC60 ارائه شد اما این سیستم خیلی ابتدایی بود زیرا فقط در سرعت‌های پایین تا 40 کیلومتر بر ساعت کار می‌کرد. این سیستم که بجای رادار از لیزر در شیشهٔ جلو استفاده می‌کرد، در صورت تشخیص مانع، ابتدا به‌صورت دیداری و شنیداری به راننده هشدار می‌داد و در صورت عدم واکنش، ترمزها را درگیر می‌کرد.

برخلاف تصور، داستان سیستم‌های خودران با تسلا شروع نشد و اولین خودرویی که از این سیستم بهره‌مند شد مرسدس بنز S کلاس بود. این سیستم می‌توانست تا سرعت 200 کیلومتر بر ساعت، با استفاده از خطوط جاده خودرو را هدایت کند اما راننده باید حداقل یک دست خود را روی فرمان می‌گذاشت. S کلاس با این سیستم می‌توانست خودروی جلویی را دنبال کند، توقف کند و دوباره حرکت را آغاز کند. بدین منظور، سدان پرچم‌دار مرسدس به شش رادار، 12 سنسور اولتراسونیک و پنج دوربین مجهز شده بود که امکان نظارت 360 درجه را فراهم می‌کرد.