ساده‌ترین خودروهای تاریخ، از ماتیز و پراید تا ژیان و لوگان

خودروهای امروزی روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند زیرا از یک سو الزامات سخت‌گیرانه‌تر در رابطه با ایمنی و آلایندگی و از سوی دیگر پیشرفت تکنولوژی و ارائهٔ تجهیزات و امکانات جدید باعث افزایش پیچیدگی خودروها می‌شود. در گذشته اما که این موضوعات وجود نداشت، خودروهای بسیار ساده‌ای ساخته می‌شدند. درواقع، ساده نگه داشتن خودرو یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای کاهش قیمت محسوب می‌شود و به همین دلیل در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم خودروسازان مختلفی اقدام به ساخت مدل‌های ساده و ارزان‌قیمت کردند تا عموم مردم امکان خرید خودرو را پیدا کنند. البته این رویه حتی در قرن بیست و یکم هم ادامه پیدا کرد. در ادامه به ساده‌ترین خودروهای تاریخ نگاهی خواهیم داشت.

سیتروئن تلاش زیادی کرد تا 2CV را تا حد امکان ساده و ارزان طراحی کند. رئیس این شرکت «ژول بولانگر» از مهندسان ساخت خودرویی را خواست که بتواند جایگزین دوچرخه و درشکه شود. این درخواست منجر به ساخت پروتوتایپی بنام TPV شد که برنامهٔ تولید آن به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم لغو شد اما از همان فرمول در 2CV استفاده شد. این خودرو که پس از جنگ در سال 1948 معرفی شد، با یک پیشرانهٔ دو سیلندر تخت 9 اسب بخاری، سقف برزنتی که از بالای شیشهٔ جلو تا سپر عقب کشیده شده بود و پنجره‌های جلو که به سمت بالا تا می‌شدند به بازار آمد.

اولین نمونه‌های کوروت خودروهای کمیاب، زیبا و باارزشی هستند اما هرگز پیچیده نیستند. زیر پوستهٔ فایبرگلاسی این خودرو در سال‌های ابتدایی تولید صرفاً نسخهٔ تکامل‌یافته‌ای از پیشرانهٔ شش سیلندر Blue Flame جنرال موتورز قرار می‌گرفت که سال‌ها از آن در مدل‌های متنوعی مثل پیکاپ‌ها استفاده شده بود. انتقال نیروی این موتور هم در ابتدا صرفاً توسط یک گیربکس دو سرعتهٔ اتوماتیک صورت می‌گرفت. در سال‌های بعد اما شورلت پیشرانهٔ V8 و گیربکس دستی را برای کوروت ارائه کرد.

هرچند ایزتا توسط شرکت ایتالیایی ایزو توسعه داده شده بود اما ب‌ام‌و نسخهٔ بهبودیافته‌ای از آن را تولید کرد و به همین دلیل ایزتا بیشتر به‌عنوان محصولی از ب‌ام‌و شناخته می‌شود. این خودرو زیر نظر باواریایی‌ها طرح اولیهٔ خود با دری که از جلو باز می‌شد را حفظ کرد اما به یک پیشرانهٔ تک سیلندر چهار زمانهٔ 12 اسب بخاری مجهز شد که از موتورسیکلت‌های ب‌ام‌و گرفته شده بود. مثل همهٔ خودروهای حبابی، ایزتا مرز بین خودرو و موتورسیکلت را محو کرد تا جایی که حتی برای عرضه در برخی کشورها به‌صورت سه‌چرخ ساخته می‌شد تا مشمول مالیات کمتری شود.

فیات مدل موتور عقب 500 را برای پر کردن شکاف بین موتورسیکلت‌ها و خودروهای خانوادگی توسعه داد. در طول فرایند توسعهٔ این ماشین وزن و هزینه بسیار اهمیت داشتند و به همین دلیل امکان ساخت 500 محرک جلو وجود نداشت. ازاین‌رو، مهندس «دانته جیاکوزا» پیشرانه را پشت کابین نصب کرد تا با حذف قطعاتی مثل میل‌ گاردان، خودرو کوچک‌تر و درنتیجه سبک‌تر شود. برای نیرو دادن به 500 نیز او یک پیشرانهٔ دو سیلندر هوا خنک را انتخاب کرد که 13 اسب بخار قدرت داشت. هرچند تولید 500 در سال 1975 پایان یافت اما جانشین آن یعنی مدل 126 هم همین قدر ساده بود و تا سال 2000 در لهستان تولید می‌شد.

مینی ماینر توسط «سر الک ایسیگونیس» به‌عنوان جایگزینی برای خودروهای حبابی طراحی شد که در اروپا بسیار محبوب شده بودند. وی می‌دانست که اندازهٔ کوچک دلیل اصلی محبوبیت این خودروها است و بنابراین، با نصب پیشرانه روی گیربکس چهار سرعتهٔ دستی (بجای نصب در کنار هم)، مینی را تا حد امکان کوچک کرد. همچنین استفاده از یک نوع روغن در موتور و گیربکس نیز این طرح را ساده‌تر کرد. علاوه بر این، فرایند ساخت مینی هم باید ساده می‌بود و به همین دلیل سرعت‌سنج در وسط داشبورد نصب شد تا نیازی به ساخت داشبوردهای متفاوت برای مدل‌های فرمان راست و فرمان چپ نباشد.

هرچند معمولاً از رنو 4 به‌عنوان پاسخی به سیتروئن 2CV یاد می‌شود اما این دو خودرو طبق فرمول‌های کاملاً متفاوتی ساخته شدند. همان‌طور که گفته شد، 2CV به‌عنوان جایگزینی برای وسایل نقلیهٔ ابتدایی در نظر گرفته شده بود درحالی‌که رنو 4 باید خودرویی ارزان، همه‌کاره و مهم‌تر از همه، بادوام می‌بود. رنو 4 که در سال 1961 معرفی شد، با طرح هاچ‌بک، ارتفاع بلند بدنه و صندلی‌های عقب تاشو، از اکثر رقبای خود کاربردی‌تر بود. پنجره‌های کشویی و دسته‌دنده‌ای که مستقیماً با عبور از داخل فایروال و روی موتور به گیربکس می‌رسید هم هزینه‌های تولید این ماشین را کاهش می‌داد.

ترابانت 601 که برای جایگزینی با مدل 600 طراحی شده بود، ساده‌ترین و ارزان‌ترین شیوهٔ حمل‌ونقل در بسیاری از کشورهای اروپای شرقی محسوب می‌شد. این خودرو آن‌قدر ساده بود که برای نزدیک به سه دهه با بدنه‌ای از جنس کامپوزیت ارزان‌قیمت دوروپلاست و پیشرانهٔ دو سیلندر دو زمانه تولید می‌شد تا اینکه سرانجام در سال 1990 پیشرانهٔ 1.1 لیتری چهار سیلندر چهار زمانهٔ فولکس‌واگن پولو را قرض گرفت. البته در همان سال دیوار برلین فروریخت و مردمان آلمان شرقی توانستند به خودروهای مدرنی مثل فولکس‌واگن گلف دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل فروش ترابانت سقوط کرد و تولید آن در سال 1991 خاتمه یافت.

همهٔ خودروهایی که از موتور چهار سیلندر تخت هوا خنک فولکس‌واگن بیتل استفاده می‌کردند بسیار ساده بودند اما دراین‌بین پورشه 914 متمایز است زیرا برای علاقه‌مندان به رانندگی طراحی شده بود. این خودرو هندلینگ بسیار متعادل، پرفورمنس قابل‌احترام و طراحی جذاب را بدون پیچیدگی‌ای که در اغلب خودروهای اسپرت دیده می‌شود ارائه می‌کرد.

در دههٔ 70 در سبد محصولات خودروسازان آمریکایی مدل‌های سادهٔ بسیار کمی می‌شد پیدا کرد اما AMC گرملین یکی از همین معدود مدل‌های ساده بود. گرملین به‌عنوان جایگزینی برای خودروهای اقتصادی وارداتی اروپایی و ژاپنی توسعه یافت و بنابراین پایین نگه داشتن قیمت آن بسیار مهم بود. این خودرو که بر اساس مدل هورنت ساخته شده بود، به‌صورت استاندارد فقط با دو صندلی عرضه می‌شد و کسانی که خواهان صندلی‌های عقب بودند باید هزینهٔ اضافی پرداخت می‌کردند.

در اوایل دههٔ 70 مقامات شوروی از لادا ساخت خودرویی را خواستند که شبیه یک رنو 5 روی شاسی لندروور باشد و نیوا دقیقاً همچنین چیزی بود. این یک هاچ‌بک شهری بود که برای جاده‌های خشن سیبری، سرسخت‌تر و بلندتر ساخته شده بود. نیوا که در سال 1977 به بازار آمد، از یک پیشرانهٔ چهار سیلندر برگرفته از فیات و سامانهٔ چهارچرخ محرک توانمند بهره می‌برد. نیوا همچنان در حال تولید است و یکی از ساده‌ترین خودروهای حال حاضر جهان محسوب می‌شود.

فستیوا یا همان پراید نام‌آشنای خودمان، یکی از ساده‌ترین خودروهایی بود که در دههٔ 80 در ایالات‌متحده عرضه می‌شد. این خودرو توسط مزدا توسعه پیدا کرده بود و بعداً کیا نیز اقدام به تولید آن کرد. این خودرویی بسیار ساده، ارزان و به‌طور باورنکردنی کُند بود چون زیر کاپوت یک پیشرانهٔ 1.3 لیتری چهار سیلندر با تنها 58 اسب بخار قدرت داشت.

هرچند پیشینهٔ دیفندر به سال 1948 بازمی‌گردد اما این خودرو در سال 1990 رسماً دیفندر نام گرفت. در آن زمان آفرودرهای خالص زیادی در بازار حضور داشتند که اکثر آن‌ها به‌تدریج بازنشست شدند اما دیفندر همچنان روی خط تولید باقی ماند و علاقه‌ای به مدرن شدن نداشت. این ماشین در طول دههٔ 2010 یکی از ساده‌ترین خودروهایی بود که در اروپا عرضه می‌شد تا اینکه سرانجام در سال 2019 نسل جدید آن معرفی شد که بسیار پیچیده شده بود.

سادگی به یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های محصولات لوتوس تبدیل شده و درحالی‌که رقبا خودروهای خود را سنگین‌تر و مجهزتر کرده‌اند، این شرکت حتی به قیمت کاهش فروش خود حاضر نشده از این فلسفه فاصله بگیرد. در اواسط دههٔ 90 نیز با اینکه پورشه باکستر به‌عنوان یک رودستر سطح بالا به بازار آمد، لوتوس همچنان به فرمول اثبات‌شدهٔ خود پایبند ماند و الیزه را تا حد امکان سبک و ابتدایی نگه داشت. لیست تجهیزات استاندارد این ماشین بسیار کوتاه بود زیرا چیزی که برای خریداران یک لوتوس اهمیت دارد، هندلینگ است که نمی‌توان آن را به لیست تجهیزات اضافه کرد.

دوو مجبور بود نسل اول ماتیز را ساده طراحی کند زیرا قصد داشت این خودرو را در ده‌ها کشور از بلژیک گرفته تا ازبکستان عرضه کند. حتی طراحی این خودرو نیز از یک طرح بی‌استفاده گرفته شد. ایدهٔ هاچ‌بک کوچکی با چنین شکل و شمایلی توسط ایتال‌دیزاین در قالب کانسپت لوچولا در سال 1993 ارائه شد که فیات آن را برای تولید نپذیرفت و نهایتاً به دوو رسید. ماتیز در ابتدا با یک پیشرانه 0.8 لیتری سه سیلندر عرضه می‌شد که تنها 51 اسب بخار قدرت داشت.

رنو در توسعهٔ نسل اول داچیا لوگان سه هدف اصلی داشت: ساخت  خودرویی مدرن، قابل‌اطمینان و مقرون‌به‌صرفه. غیر از این سه اصل، هر چیز دیگر مثل طراحی در درجهٔ دوم اهمیت قرار داشت. در خود رومانی لوگان باید جایگزین داچیا 1300 می‌شد که بر اساس رنو 12 ساخته شده و از سال 1969 تولید می‌شد. در کشورهایی مثل فرانسه نیز لوگان باید برای کسانی که معمولاً خودروهای کارکرده می‌خریدند امکان خرید خودروی نو را فراهم می‌کرد. همهٔ این الزامات در کنار ضرورت کاهش هزینه‌های تولید منجر به ساخت یکی از ساده‌ترین خودروهای دههٔ 2000 شد. در این ماشین، قطعات الکترونیکی به حداقل رسیدند و قطعات متعددی از محصولات رنو قرض گرفته شدند که این در کنار طراحی ساده، لوگان را به خودروی ارزانی تبدیل کرد. این خودرو موفقیت چشمگیری به دنبال داشت بیش از 4 میلیون دستگاه از آن در سراسر جهان به فروش رسید.

قطعاً نسل چهارم جیپ رانگلر با سیستم اطلاعاتی-سرگرمی و مجموعه‌ای از سیستم‌های کمک‌راننده، خودروی چندان ساده‌ای به نظر نمی‌رسد اما این ماشین همچنان یک آفرودر واقعی با شاسی مستقل، اکسل‌های صلب و پیشرانهٔ تنفس طبیعی است که می‌توان درها و سقف آن را جدا کرد و شیشه جلو را روی کاپوت خواباند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند رانگلر در سال 2023 خودروی ساده‌ای به‌حساب آید.