گورستان خودروهای دیزلی فولکس‌واگن در آمریکا؛ رویای بر باد رفته!
در سپتامبر ۲۰۱۵، جهان خودروسازی با یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌های تاریخ خود روبرو شد: دیزل‌گیت فولکس‌واگن. این شرکت آلمانی که به عنوان نماد مهندسی دقیق شناخته می‌شد، متهم به نصب نرم‌افزارهای تقلب آمیز در حدود یازده میلیون خودرو دیزلی در سراسر جهان شد. این نرم‌افزارها به خودروها اجازه می‌دادند در شرایط تست آلایندگی، سطوح اکسیدهای نیتروژن (NOx) را به طور مصنوعی پایین نگه دارند، درحالی‌که در رانندگی واقعی، این خودروها تا ۴۰ برابر بیشتر از حد مجاز NOx آلاینده تولید می‌کردند. این تقلب نه تنها استانداردهای زیست‌محیطی ایالات‌متحده و اروپا را نقض کرد، بلکه اعتماد عمومی به صنعت خودرو را به شدت خدشه‌دار ساخت.
عواقب دیزل‌گیت فراتر از جریمه‌های مالی بود. فولکس‌واگن مجبور به پرداخت بیش از ۳۳ میلیارد دلار جریمه، غرامت و هزینه‌های بازخرید خودروها شد که شامل ۱۴.۷ میلیارد دلار توافق با دولت آمریکا برای بازخرید و تعمیر حدود ۵۰۰ هزار خودرو در ایالات‌متحده می‌شد. مدیران ارشد شرکت، از جمله مارتین وینترکورن (مدیرعامل وقت)، تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند و برخی به زندان محکوم شدند. از نظر زیست‌محیطی، این رسوایی منجر به انتشار اضافی میلیون‌ها تن NOx شد که معادل آلودگی 5 میلیون خودروی بنزینی معمولی است و به مشکلات تنفسی و آلودگی هوا در شهرهای بزرگ دامن زد. در نهایت، دیزل‌گیت نه تنها فولکس‌واگن را وادار به تغییر استراتژی به سمت خودروهای الکتریکی کرد، بلکه قوانین تست آلایندگی را در سراسر جهان سخت‌گیرانه‌تر ساخت.
گورستان خودروهای دیزلی فولکس‌واگن در آمریکا
پس از اجرای برنامه بازخرید و جمع‌آوری خودروها، فولکس‌واگن برای مدتی طولانی صدها هزار دستگاه خودرو را در چندین مکان بزرگ در سراسر ایالات‌متحده پارک کرد. یکی از شناخته‌شده‌ترین و پربازدیدترین محل‌ها، پایگاه‌ها/محوطه‌های فرودگاهی و انبارهای بزرگ در بیابان‌های کالیفرنیا به‌ویژه سایت بزرگی در حوالی ویکتورویل بود جایی که ردیف‌های طولانی خودروها در تصاویر هوایی به‌عنوان گورستان یا قبرستان دیزل‌گیت شناخته شدند. علاوه بر ویکتورویل، لیست محل‌ها شامل انبارهای متعدد در ایالت‌های مختلف (از جمله مناطق صنعتی بازنشسته مثل برخی کارخانه‌ها یا استادیوم‌های بسته) می‌شد که مجموعاً چند ده مکان ذخیره‌سازی موقت را تشکیل می‌دادند.
این محل‌ها صرفاً انباری موقت نبودند بلکه به دلیل شرایط اقلیمی خشک (برای جلوگیری از فرسایش سریع خودروها) و دسترسی نسبتاً آسان برای انتقال، انتخاب شدند. فولکس‌واگن و مدیران مستقل برنامه بازخرید تأکید کردند که خودروها به‌صورت موقت و تحت نگهداری قرار دارند تا یا اصلاح شوند و دوباره به بازار بازگردند یا در صورت نیاز بازیافت و یا امحا شوند.
سرنوشت خودروهای دیزل گیت فولکس‌واگن
سرنوشت این خودروها بر اساس توافق EPA و وزارت دادگستری آمریکا تعیین شد. فولکس‌واگن بیش از ۷.۴ میلیارد دلار برای بازخرید حدود ۳۸۰ هزار خودرو هزینه کرد. برخی از این خودروها با نصب کاتالیست‌های پیشرفته NOx تعمیر و پس از تأیید EPA، برای فروش مجدد در بازارهای صادراتی آماده‌سازی شدند. با این حال، برای مدل‌هایی که تعمیر ممکن نبود گزینه اسقاط اجباری بود. این خودروها ذوب و بازیافت شدند تا از انتشار بیشتر آلاینده‌ها جلوگیری شود. تا سال جاری میلادی، اکثر خودروهای بازخریدشده یا تعمیر و فروخته و یا اسقاط شده‌اند و گورستان ویکتورویل به تدریج خالی می‌شود. این فرآیند نه تنها به کاهش آلودگی کمک کرد، بلکه فلزات بازیافتی را برای تولید خودروهای جدید الکتریکی فراهم آورد.
مقایسه آلایندگی دیزل گیت فولکس‌واگن و خودروهای داخلی
برای درک بهتر ابعاد زیست‌محیطی دیزل‌گیت، مقایسه‌ای بین آلایندگی خودروهای متأثر فولکس‌واگن و محصولات بنزینی ایران‌خودرو مانند سمند و پژو و سایپا مانند تیبا و ساینا جالب است. خودروهای دیزل‌گیت فولکس‌واگن در تست‌های آمریکا، NOx را حدود ۰.۰۶ گرم در کیلومتر نشان می‌دادند، اما در واقعیت تا ۲.۴ گرم در کیلومتر (۴۰ برابر حد مجاز) تولید می‌کردند. در مقابل، میزان دی‌اکسید کربن تولیدی آن‌ها پایین و حدود ۱۲۰ گرم در کیلومتر بود.
خودروهای ایران‌خودرو و سایپا عمدتاً بنزینی هستند و از سال‌های قبل به استاندارد یورو 4 مجهز شده‌اند. حد مجاز NOx برای خودروی بنزینی یورو 4 حدود 0.08 گرم در کیلومتر است و داده‌ها نشان می‌دهد که مدل‌هایی مانند تیبا ۲ سایپا NOx را در حدود 0.05 تا 0.1 گرم در کیلومتر نگه می‌دارند که بسیار کمتر از دیزل‌گیت است. با این حال، نقطه‌ضعف آن‌ها در دی‌اکسید کربن است: مدل‌های خانواده X100 سایپا حدود 160 گرم در کیلومتر دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند که 30 تا 40 درصد بیشتر از دیزل‌های فولکس‌واگن است.
اگر معیار را تخلف سامانه‌ای و شدت افزایش NOx نسبت به مجاز بگیریم، دیزل‌گیت فولکس‌واگن یک پدیده استثنائی و بسیار نگران‌کننده بود. از سوی دیگر، خودروهای تولید داخل ایران (ایران‌خودرو و سایپا) در مجموع مسئله‌ای متفاوت یعنی مسائل مربوط به کیفیت تولید، سن ناوگان، نگهداری و استانداردهای سوخت را نشان می‌دهند؛ برخی مدل‌های قدیمی و یا خودروهایی که از معاینه فنی عبور نمی‌کنند می‌توانند آلاینده‌های قابل‌توجهی تولید کنند، اما این مسئله عمدتاً به ضعف ناوگان و استانداردهای اجراشده برمی‌گردد نه به دست‌کاری نرم‌افزاری مقیاس‌پذیر مانند دیزل‌گیت. برای مقایسه عددی دقیق لازم است تست‌های همسان روی نمونه‌های مشخص از هر دو گروه انجام شود که در منابع عمومی به‌صورت عددی و همسان موجود نیست.