سگ دست کامیون چیست؟ علائم خرابی و راهنمای عیب‌یابی

سگدست کامیون، قطعه‌ای حیاتی در سیستم جلوبندی و تعلیق، نقش کلیدی در ایمنی و کنترل خودروهای سنگین دارد. خرابی این قطعه می‌تواند منجر به انحراف کامیون یا حتی حوادث خطرناک شود. این راهنما به شما کمک می‌کند تا سگدست، وظایف، انواع، علائم خرابی، و روش‌های عیب‌یابی و نگهداری آن را در کامیون‌ها بشناسید.

سگدست یا "steering knuckle" یکی از قطعات حیاتی در سیستم تعلیق و فرمان کامیون به شمار می‌رود که نقشی اساسی در اتصال اجزای مختلف مانند چرخ، توپی، کمک‌فنر، سیبک فرمان و شغال‌دست را ایفا می‌کند. سگدست به‌عنوان بخشی از جلوبندی کامیون و سیستم تعلیق آن، در محور جلو نصب شده و امکان چرخش چرخ‌ها برای هدایت وسیله نقلیه را فراهم می‌کند. البته نوعی از سگدست هم در محور عقب قرار می‌گیرد که وظیفه نگهدارنده توپی و چرخ را برعهده دارد.

در خودروهای سواری، سگدست کوچک‌تر و سبک‌تر است و برای بار کمتر طراحی شده، در حالی‌که سگدست کامیون‌ها بسیار مستحکم‌تر، ضخیم‌تر و مقاوم‌تر هستند تا وزن زیاد بار و فشارهای سنگین جاده‌ای را تحمل کنند. برای آشنایی با این قطعه مطلب «سگ دست خودرو چیست و چه نقشی دارد؟» را مطالعه کنید.

برخلاف خودروهای سواری که سگدست کوچک‌تر و سبک‌تری دارند، سگدست کامیون‌ها باید بتوانند وزن بالا و بار زیاد آن‌ها را تحمل کنند. سگدست نه‌تنها وظیفه تحمل وزن وسیله نقلیه و انتقال گشتاور پیشرانه به چرخ را بر عهده دارد، بلکه محل نصب توپی چرخ، بلبرینگ، کالیپر ترمز و نقاط اتصال شغال‌دست و سیبک هم محسوب می‌شود. پس موقعیت هندسی چرخ‌ها را حفظ کرده و زاویه صحیح چرخ‌ها را تعیین خواهد کرد.

در محور جلو، این قطعه به فرمان‌پذیری کامیون کمک می‌کند و اجازه می‌دهد تا در جهت دلخواه بچرخند. سگدست در محور عقب ممکن ثابت می‌ماند اما همچنان بار و نیروهای واردشده از جاده را تحمل می‌کند.

البته ارتباط سگدست با کالیپر ترمز باعث می‌شود که در عملکرد ترمز نیز دخیل باشد. کارکردهای ترکیبی سگدست، باعث افزایش اهمیت سلامت آن می‌شوند؛ در حدی که کوچک‌ترین آسیب به آن می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد فرمان، سایش نامتعادل لاستیک‌ها و کاهش ایمنی شود.

سگدست‌های کامیونی را می‌توان در حالت‌های مختلف دسته‌بندی کرد.

در گذشته، سگدست‌های کینگ‌پین متداول‌ترین نوع موجود در کامیون‌ها به شمار می‌رفتند که برای دوام در شرایط دشوار طراحی شده بودند. محور جدای این سگدست‌ها میزبان بلبرینگ‌ها و هاب چرخ می‌شدند.

این نوع سگدست کامیونی که امروزه به‌عنوان متداول‌ترین نوع سگدست شناخته می‌شود، از یک محور سود می‌برد که بلبرینگ و هاب چرخ روی آن قرار می‌گیرند.از جمله مزایای این نوع سگدست‌ها می‌‌توان به انعطاف و راحتی تعمیرات و جایگزینی قطعات داخلی سگدست اشاره کرد.

در نقطه مقابل، سگدست‌های توپی قرار دارند که در ساختار آن‌ها، هاب چرخ به‌صورت یکپارچه با خود سگدست قرار گرفته است. این نوع سگدست که بیشتر در محورهای محرک استفاده می‌شود، طراحی یکپارچه و یکدست‌تری دارد اما درصورت خرابی، مالک را نیازمند تعویض کل سگدست خواهد کرد.

همان‌طور که تاکنون در بخش‌های متعدد اشاره کردیم، سگدست جلو و عقب با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که گاه باعث می‌شود تا سازنده در بخش جلو از نوع دیگری از سگدست استفاده کند. سگدست جلو که می‌تواند از هر دو نوع محوردار و توپی باشد، باید بتواند امکان چرخش را برای چرخ‌ها فراهم کند و به فرمان متصل می‌شود.

در مقام مقایسه، سگدست‌های کامیونی که در محور عقب استفاده می‌شوند، معمولا ثابت هستند و فقط نقش نگهدارنده را دارند. برای درک بهتر این تفاوت‌ها می‌توانید جدول مقایسه سگدست در کامیون‌های مطرح را در بخش زیر نگاه کنید.

سگدست هم مانند سایر قطعات داخلی خودرو، تحت‌تاثیر گذر زمان و فشارهای مداوم فرسوده می‌شود. اگر راننده کامیون یا کشنده بیش ‌از حد در مسیرهای ناهموار و ناسازگار با سیستم تعلیق و لاستیک‌های خود حرکت کند، احتمال ترک‌خوردگی و آسیب سگدست را تشدید می‌کند. اگر فشار باد تایرها هم زیاد باشد، سواری خشک می‌شود و باز هم امکان ضربه‌دیدن سگدست وجود دارد.

ناگفته نماند که در هر وهله‌ای اگر از سگدست بی‌کیفیت استفاده کنید یا آن را تحت فشار و دمای زیادی قرار دهید، احتمال خرابی آن افزایش پیدا می‌کند. جدول زیر درک علل خرابی سگدست کامیون را راحت‌تر خواهد کرد.

بیشتر خرابی‌های احتمالی سگدست به نشانه‌های مشخصی همراه هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به شنیدن صداهای غیرعادی در هنگام چرخش چرخ‌ها اشاره کرد. این مسئله می‌تواند نشانگر مشکل بخشی از سیستم فرمان هم باشد. از آنجا که سگدست ارتبط مستقیمی با فرمان‌پذیری کامیون دارد، خرابی آن موجب انحراف فرمان و ناپایداری در هدایت خواهد شد.

از دیگری نشانه‌های خرابی سگدست خودروها می‌توان به لرزش چرخ‌ها در سرعت بالا، مشاهده ترک یا خمش در بدنه سگدست و سایش ناهمگون لاستیک‌ها اشاره کرد که نادیده‌گرفتن آن‌ها موجب آسیب‌رسیدن به بخش‌های دیگری کامیون یا کشنده خواهد شد.

اما پس از آنکه با مشکلات این بخش آشنا شدیم، چگونه باید درصدد رفعشان باشیم؟

نخستین گام برای بررسی سلامت سگدست کامیون و کشنده، بازرسی ظاهری محسوب می‌شود. از با نشانه‌های بخش قبل روبه‌رو شده‌اید، یک بار از زیر کامیون رفته و سگدست را برای دیدن ترک، شکستگی و زنگ‌زدگی وارسی کنید. در نظر داشته باشید که لاستیک‌های کامیون هم باید هم‌راستا باشند پس اگر لاستیک‌ها تنها در یک سو خوردگی دارند، ممکن است سگدست با مشکل مواجه شده یا درست تنظیم نشده باشد.

اگر مشکل سگدست باعث خم‌ شدن یا ترک خوردن آن شده بود، باید نسبت‌به تعویض آن با یک نمونه باکیفیت دیگر اقدام کنید. در این صورت بهتر است بلبرینگ‌های آن را هم برای جلوگیری از خرابی مجدد تعویض کنید.

در این مطلب به قطعه دیگری به نام شغال‌دست هم اشاره کردیم اما فرق میان سگدست و شغال‌دست چیست؟ برخلاف تصور بسیاری، این دو قطعه یکسان نیستند. درحالی‌که سگدست به قطعه‌ای در بخش تعلیق قرار دارد و با اتصال به چرخ، روی سیستم فرمان تاثیر می‌گذارد، شغال‌دست خود واسطه میان سگدست و سیبک فرمان است. خرابی شغال‌دست هم باعث ناپایداری فرمان، صدای ضربه در گردش و حتی خروج خودرو از مسیر خواهد شد.

بهتر است در هنگام رسیدگی به سرویس‌های دوره‌ای کامیون یا کشنده خود، در بازه‌های زمانی 6 ماهه یا 30 هزار کیلومتری اقدام به وارسی سگدست کنید. بررسی دوره‌ای اتصالات سیبک و شغال‌دست برای یافتن سایش هم می‌تواند شما را از مشکلات احتمالی این بخش، آگاه کند.

در نظر داشته باشید که به‌جز فرسودگی، یکی از اصلی‌ترین عوامل خرابی سگدست بارگیری غیراستاندارد به شمار می‌رود. این کار به بخش‌های دیگری مانند سیستم تعلیق اصلی خودرو هم آسیب وارد می‌کند و لاستیک‌ها را در فصل گرم تحت فشار قرار می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با مضرات این کار مقالات «انواع سیستم تعلیق در کامیون؛ کاربرد ها و مزایا و معایب» و «راهنمای جامع آماده‌سازی کامیون برای فصل تابستان 1404» را مطالعه کنید.

در پایان باید گفت، سگدست کامیون نقش حیاتی در ایمنی و پایداری وسیله نقلیه دارد و توجه به نگهداری و بازرسی آن می‌تواند از بسیاری از هزینه‌های سنگین آینده جلوگیری کند. اگر شما هم در زمینه نگهداری از این قطعه مهم تجربه یا دانشی دارید، آن را با ما و سایر مخاطبان پدال در میان بگذارید.