سیستم‌های کمک‌راننده یا ADAS؛ بررسی تاریخچه، انواع، مزایا و معایب
این روزها در اکثر خودروهای جدید، سیستم‌های کمک‌رانندهٔ پیشرفته‌ای را می‌بینیم که به‌طور مخفف تحت عنوان ADAS شناخته می‌شوند. هرچند این سیستم‌ها تکنولوژی جدیدی به‌حساب می‌آیند اما درواقع از اوایل دههٔ 90 در برخی خودروهای خاص استفاده شدند. امروزه حدود 35 درصد از تمام خودروهای جدیدی که در کشورهای جهان اول عرضه می‌شوند به نوعی از سیستم‌های کمک‌راننده مجهز هستند و با توسعهٔ تکنولوژی ADAS این تعداد افزایش پیدا خواهد کرد. با پدال همراه باشید تا با تاریخچه، وضعیت کنونی و شرایط آیندهٔ ADAS بیشتر آشنا شویم.
تاریخچهٔ سیستم‌های کمک‌راننده یا ADAS
ADAS درواقع با رادار خودرو آغاز شد که برای اولین بار در کانسپت‌های تویوتا در اواخر دههٔ 80 دیده شد. البته این رادارها به تولید نرسیدند و اولین تکنولوژی رادار تولیدی در خودروها توسط شرکت ایتون ارائه شد که در سال 1992 اولین سیستم هشدار برخورد را ساخت. البته این سیستم فقط برای کامیون‌ها در نظر گرفته شده و بسیار گران‌قیمت بود. در طول دهه‌های 90 و 2000 نیز چند سیستم کمک‌رانندهٔ دیگر مثل دوربین دید عقب، پایش نقاط کور، تشخیص علائم راهنمایی و رانندگی و دید در شب در خودروها ظاهر شدند.
- تویوتا سوآرر سال 1991 اولین خودروی تولیدی با دوربین دنده‌عقب
- کادیلاک دویل سال 2000 اولین خودروی تولیدی با سیستم دید در شب
- ولوو XC90 سال 2003 اولین خودرو با سیستم پایش نقاط کور
- اوپل اینسیگنیا سال 2009 اولین خودرو با سیستم تشخیص علائم راهنمایی و رانندگی
سیستم‌های کمک‌راننده یا ADAS در خودروهای امروزی
تقریباً تمام خودروسازان بزرگ جهان مجموعه‌ای از سیستم‌های کمک‌راننده را در قالب نام‌های مختلفی ارائه می‌کنند که ازجملهٔ آن‌ها می‌توان به شرکت‌های زیر اشاره کرد:
- تویوتا Safety Sense
- شورلت Safety Assist
- نیسان Safety Shield 360
- هوندا Sensing Suite
به‌عنوان‌مثال، مجموعهٔ کمک‌رانندهٔ Safety Sense تویوتا به‌صورت استاندارد سیستم‌هایی مثل پایش نقاط کور، دستیار حفظ حرکت میان خطوط، ترمز اضطراری خودکار و هشدار خروج از خط را ارائه می‌کند. متداول‌ترین سیستم کمک‌راننده‌ای که در خودروهای امروزی می‌بینیم، هشدار برخورد جلو با ترمز خودکار است که معمولاً با تشخیص عابر پیاده و یا حتی دوچرخه‌سواران همراه خواهد بود. همچنین اکثر خودروسازان سیستم‌های ADAS بیشتر را به‌صورت سفارشی ارائه می‌کنند و معمولاً کسانی که به ویژگی‌هایی مثل کروز کنترل تطبیقی یا قابلیت رانندگی بدون نیاز به دخالت دست نیاز دارند باید هزینهٔ اضافی پرداخت کنند. در گذشته، دوربین دید عقب نیز در خودروها یک آپشن سفارشی بود و در لیست سیستم‌های ADAS قرار داشت اما این دوربین آن‌قدر مهم بود که از سال 2018 وجود آن در تمام خودروهای بازار آمریکا به‌صورت استاندارد الزامی شد.
مزایا و معایب سیستم‌های کمک‌راننده یا ADAS
قطعاً سیستم‌های ADAS مزایای زیادی دارند و تاکنون جان افراد بی‌شماری را نجات داده‌اند اما دراین‌بین برخی نکات منفی هم وجود دارد که باید به آن‌ها اشاره کرد.
نقاط قوت
- باعث می‌شود راننده تمرکز بیشتری در هدایت خودرو داشته باشد
- اضطراب رانندگی را در موقعیت‌های سخت و پراسترس کاهش می‌دهد
- برخی از سیستم‌های ADAS سریع‌تر از راننده واکنش نشان می‌دهند
تقریباً همهٔ کسانی که پشت فرمان خودرو نشسته‌اند، تجربهٔ موقعیت‌های سخت و پراسترس مثل ترافیک شهری یا رانندگی با سرعت بالا در بزرگراه را داشته‌اند. برخی از سیستم‌های ADAS مثل پایش نقاط کور و ترمز اضطراری خودکار برای مواقعی که احساس خستگی می‌کنید بسیار مفید هستند زیرا دیگر نیازی نیست به‌طور کامل از محیط اطراف خود آگاه باشید. سیستم‌های ADAS برای زمانی طراحی شده‌اند که بازهٔ توجه راننده محدود است و یا واکنش او بسیار دیر صورت می‌گیرد. این سیستم‌ها همچنین باعث کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای در سراسر جهان شده‌اند.
نقاط ضعف
- می‌تواند باعث بی‌خیالی و کوتاهی راننده شود
- ممکن است همیشه عملکرد بی‌نقصی نداشته باشد
- باران یا برف می‌تواند در عملکرد برخی سیستم‌ها مثل رادارها اختلال ایجاد کند
هرچند سیستم‌های ADAS می‌توانند فشار را از روی راننده کمتر کنند اما از سوی دیگر، ممکن است باعث اتکای بیش‌ازحد شوند. هرچند این سیستم‌ها راهی عالی برای بهبود کلی شرایط رانندگی هستند اما وابستگی بیش‌ازحد به سیستم‌هایی مثل ترمز اضطراری خودکار یا پایش نقاط کور می‌تواند باعث تصادف شود زیرا راننده ممکن است قبل از تغییر لاین به آینه‌های بغل نگاه نکند. همچنین وقتی خودرویی در جلوی شما به‌طور ناگهانی متوقف می‌شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که سیستم‌های ADAS همیشه به‌خوبی کار کنند و بنابراین، باید همیشه کاملاً حواس‌جمع باشید.
یکی دیگر از نقاط ضعف سیستم‌های ADAS مشکلات سخت‌افزاری است. اکثر رادارها روی جلوپنجرهٔ خودرو نصب می‌شوند و پس از مدتی رانندگی در باران یا برف، ممکن است رادار مشکل پیدا کند و به‌طور موقت کارکرد سیستم‌های ADAS را مختل کند؛ بنابراین، همیشه بهتر است جوری رانندگی کنید که گوی خودروی شما هیچ سیستم کمک‌راننده‌ای ندارد. اعتماد بیش‌ازحد به این سیستم‌ها زمانی که به هر دلیلی نتوانند عملکرد درستی داشته باشند عواقب فاجعه‌باری به دنبال خواهد داشت.
آینده سیستم‌های کمک‌راننده یا ADAS
آیندهٔ ADAS به دنبال خودروهای خودران و بدون تصادف است. خودروسازان معتقدند که کامپیوتر در رانندگی بهتر از انسان است زیرا می‌تواند سریع‌تر واکنش نشان دهد. بسیاری از خودروسازان سخت در حال کار روی ساخت خودروهای کاملاً خودران هستند و انجمن مهندسین خودرو یا SAE هم‌اکنون با تنظیم یک سیستم طبقه‌بندی، برای این سیستم‌ها شش سطح مختلف را در نظر گرفته است:
سطح صفر: این خودروها صرفاً توسط راننده هدایت می‌شوند و هیچ سیستم کمک‌راننده‌ای ندارند
سطح یک: در حال حاضر متداول‌ترین سطح ADAS همین است. خودروهای سطح یک از سیستم‌های کمک‌راننده‌ای مثل ترمز اضطراری خودکار و دستیار حفظ حرکت میان خطوط بهره می‌برند.
سطح دو: در این خودروها راننده همچنان مسئولیت کنترل خودرو را بر عهده دارد اما در جاده‌های مستقیم مثل بزرگراه‌ها، خودرو می‌تواند برای لحظات کوتاهی خودش را کنترل کند.
سطح سه: این خودروها می‌توانند در شرایط خاص مثل رانندگی در بزرگراه، کنترل کامل هدایت را در دست گیرند و اقداماتی مثل شتاب گیری، ترمز گیری و تغییر جهت فرمان را به‌طور خودکار انجام دهند
سطح چهار: در این سطح، خودرو تمام عملکردهای سطح سه را به همراه وظایف دیگری مثل جلوگیری از برخورد با موانع ناگهانی و توقف پشت چراغ قرمز را به‌طور خودکار انجام می‌دهد. در این سطح، نیازی به دخالت راننده نیست اما خودرو از راننده می‌خواهد در صورت لزوم خودرو را کنترل کند. در حال حاضر برخی خودروها به سیستم خودران سطح چهار مجهز شده‌اند اما این قابلیت فعلاً فقط در خودروهای اشتراکی ارائه می‌شود
سطح پنج: این‌ها خودروهای تمام خودران هستند که راننده صرفاً حکم یک سرنشین را دارد. در سطح پنج، خودرو می‌تواند بدون نیاز به دخالت انسان، به‌طور کامل خود را کنترل کند. در حال حاضر هیچ خودروی تولیدی با سیستم خودران سطح پنج ساخته نشده است.