روغن ریزی گیربکس خودرو؛ دلایل و نشانه‌ها و راه‌حل‌های تعمیر و نگهداری

روغن ریزی گیربکس یکی از مشکلات شایع در سیستم انتقال قدرت خودروها است که می‌تواند عملکرد کلی وسیله نقلیه را تحت تأثیر قرار دهد. این مسئله در خودروهای ایرانی مشکلی شایع است و همواره مالکان شاهد روغن ریزی گیربکس پراید و روغن ریزی گیربکس ۲۰۶ هستند. علاوه بر این، روغن ریزی گیربکس اتومات در سیستم‌های انتقال خودکار که حساسیت بیشتری به سطح روغن دارند، می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود.

روغن گیربکس نقش حیاتی در روان کاری اجزای داخلی گیربکس، خنک کاری قطعات و جلوگیری از سایش بیش‌ازحد ایفا می‌کند و بدون آن، انتقال قدرت بین موتور و چرخ‌ها مختل می‌شود. عواقب نشتی روغن گیربکس می‌تواند شامل لغزش دنده‌ها، افزایش دما و حتی آسیب دائمی به گیربکس باشد. بی‌توجهی به این مشکل نه تنها هزینه‌های تعمیراتی بالایی به همراه دارد، بلکه ایمنی رانندگان و سرنشینان را به خطر می‌اندازد، زیرا ممکن است منجر به از دست رفتن کنترل خودرو در حین حرکت شود.

روغن گیربکس که به آن واسکازین نیز گفته می‌شود، عنصری کلیدی در حفظ عملکرد روان و کارآمد سیستم انتقال قدرت است. این سیال با روان کاری دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و شفت‌ها، اصطکاک را کاهش می‌دهد و از ساییدگی زودرس قطعات جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، روغن گیربکس نقش مهمی در خنک کاری اجزای داخلی دارد، زیرا گرمای تولیدشده طی فرایند انتقال قدرت را جذب و دفع می‌کند که این امر به ویژه در گیربکس‌های اتومات حیاتی است.

بدون سطح مناسب روغن، گیربکس ممکن است بیش‌ازحد گرم شود و کارایی خود را از دست دهد. همچنین، این سیال به تمیز کردن ذرات فلزی و آلاینده‌های داخل گیربکس کمک می‌کند و از انسداد مسیرها جلوگیری می‌نماید. در خودروهایی مانند پراید یا پژو ۲۰۶ که گیربکس‌های دستی دارند، روغن مناسب تضمین‌کننده تعویض دنده نرم و بدون صدا است. در سیستم‌های اتومات، روغن نه تنها روان کاری می‌کند، بلکه فشار هیدرولیکی لازم برای فعال‌سازی کلاچ‌ها و ترمزهای داخلی را فراهم می‌آورد. به‌طورکلی، حفظ سطح و کیفیت روغن گیربکس، عملکرد بی‌نقص خودرو را تضمین می‌کند و از هزینه‌های ناشی از تعمیرات عمده می‌کاهد.

تشخیص به موقع روغن ریزی گیربکس اهمیت زیادی دارد. در ادامه نشانه‌های رایج را بررسی می‌کنیم:

مشاهده قطره یا لکه روغن به رنگ قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز در زیر خودرو، یکی از واضح‌ترین علائم است. در گیربکس دستی ممکن است رنگ روغن روشن‌تر و در گیربکس اتومات احتمالاً قرمز تیره‌تر باشد.

اگر هر بار که سطح روغن گیربکس را با میله نشانگر چک می‌کنید متوجه افت آن شوید، ممکن است نشتی وجود داشته باشد.

در گیربکس اتومات وقتی سطح روغن پایین است، فشار لازم برای تعویض دنده کافی نیست و ممکن است دنده‌ها دیر عمل کنند یا در تعویض دنده تأخیر وجود داشته باشد.

گاهی راننده احساس می‌کند که گیربکس درگیر است ولی در واقع گیربکس در دنده نیست و لغزش دارد که این امر می‌تواند ناشی از روغن ریزی گیربکس باشد.

کمبود روغن باعث تماس فلز با فلز می‌شود و صدای ساییده شدن یا زوزه ممکن است شنیده شود.

وقتی روغن کافی نیست، قطعات داغ می‌شوند و ممکن است بوی سوختگی یا داغی بیش از حد احساس شود.

برخی خودروهای مدرن با سیستم تشخیص فشار روغن یا نشتی، چراغ‌های هشدار مرتبط با گیربکس را روشن می‌کنند.

علت‌های روغن ریزی گیربکس متعددند و بستگی به نوع گیربکس (دستی یا اتومات) دارند. در ادامه به تفکیک دلایل رایج را توضیح می‌دهیم:

یکی از شایع‌ترین نقاط نشت، واشر بین پوسته و محفظه روغن گیربکس است. با گذشت زمان، واشر فرسوده می‌شود و یا به خاطر نصب نامناسب از بین می‌رود.

اگر پیچ تخلیه روغن گیربکس شل باشد یا رزوه آن آسیب دیده باشد، روغن ممکن است از آن نقطه نشت کند.

لوله‌هایی که روغن گیربکس را بین گیربکس، رادیاتور، خنک‌کننده یا مبدل انتقال می‌دهند، ممکن است دچار ترک، سوراخ یا در محل اتصال شل شده و باعث نشت روغن شوند.

پیچ‌ها یا اتصالاتی که گیربکس را به بدنه یا قطعات مجاور متصل می‌کنند اگر شل باشند یا واشر نداشته باشند، منبع نشت خواهند بود.

در محل گذر شفت‌های خروجی و ورودی، آب‌بندی‌ها وظیفه جلوگیری از نشت را دارند. خرابی یا فرسودگی آن‌ها می‌تواند موجب نشت شود.

در گیربکس اتوماتیک، مبدل گشتاور نیز ممکن است دچار نشت شود یا آب‌بندی آن آسیب ببیند.

در موارد شدید، خود بدنه گیربکس ممکن است ترک بخورد یا دچار آسیب فیزیکی شود و روغن از آن نشت کند.

اگر فشار داخل گیربکس از فشار بیرونی بیشتر شود (مثلاً به دلیل داغ شدن زیاد یا طراحی نامناسب تهویه)، روغن ممکن است از نقاط ضعیف مانند مهره‌ها یا واشرها بیرون بزند.

اگر گیربکس به مقدار بیش از حد ظرفیت روغن پر شود، فشار داخلی افزایش می‌یابد و باعث نشت از مهره‌ها و آب‌بندی‌ها می‌شود.

مصالح آب‌بندی با گذشت زمان خشک شده و ترک می‌خورند و خاصیت خود را به خصوص در شرایط گرما و لرزش مداوم از دست می‌دهند.

پس از شناسایی نشتی، اقدامات زیر برای تعمیر و جلوگیری از تکرار آن پیشنهاد می‌شود:

ابتدا اطراف گیربکس و محل نشت را به دقت تمیز کنید تا محل دقیق ترک یا نشت قابل رویت شود. استفاده از پاک‌کننده‌های مخصوص و دستمال تمیز کمک زیادی می‌کند.

اگر پیچ‌های پوسته یا اتصالات شل هستند، آن‌ها را با گشتاور مناسب محکم کنید. مراقب باشید که اتصالات را بیش از حد سفت نکنید زیرا احتمال شکستگی آن‌ها وجود دارد.

اگر واشر پوسته روغن کاملاً خراب شده یا نشتی دارد، آن را با واشر با کیفیت تعویض کنید. در هنگام نصب، استفاده از چسب یا گریس مخصوص واشر توصیه می‌شود.

اگر نشت از مهروموم شفت ورودی یا خروجی است، مهروموم آن قطعه را باز کرده و از مواد آب‌بندی جدید استفاده کنید.

اگر لوله‌های روغن ترک‌خورده اند یا سوراخ دارند، آن‌ها را تعویض کرده و اتصالات را با بست مناسب محکم کنید.

در صورت وجود ترک در پوسته گیربکس، تعمیر ساده ممکن است در برخی موارد امکان‌پذیر باشد، ولی در موارد جدی‌تر باید پوسته یا کل گیربکس تعویض شود.

بعد از تعمیر نشت، سطح روغن را به مقدار مشخص کارخانه برگردانده و مطمئن شوید که موتور گیربکس تهویه مناسب دارد تا فشار داخلی کنترل شود.

بعد از انجام تعمیرات، خودرو را تست کرده و بررسی کنید که نشتی تکرار نشده باشد.

روغن ریزی گیربکس، از جمله در خودروهایی مانند پراید و 206 مشکلی است که نباید نادیده گرفته شود، زیرا می‌تواند ایمنی و کارایی خودرو را به خطر بیندازد. روغن گیربکس با نقش کلیدی در روان کاری و خنک کاری، پایه عملکرد بی‌نقص سیستم انتقال است و نشتی آن می‌تواند عواقب جدی مانند خرابی کامل گیربکس را به دنبال داشته باشد.

با شناخت نشانه‌هایی مانند لکه‌های زیر خودرو یا لغزش دنده‌ها و درک دلایلی چون فرسودگی آب‌بندی یا گرمای بیش‌ازحد، رانندگان می‌توانند اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهند. راهکارهای تعمیر، از تعویض ساده واشرها تا تعمیرات حرفه‌ای، می‌تواند مشکل را حل کند، اما نگهداری منظم کلیدی‌ترین عامل در جلوگیری از این مسائل است. در نهایت، توجه به این نکات نه تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه ایمنی جاده‌ای را افزایش می‌بخشد و عمر خودرو را طولانی‌تر می‌کند.