هواپیمای جنگ الکترونیک چیست و چه کاربردی دارد؟

با دگرگون شدن چهره جنگ‌ها، نوع جدیدی از هواگردها پدیدار شده‌اند که شامل هواپیمای جنگ الکترونیک می‌شوند. در این مقاله به معرفی چنین هواپیماهایی می‌پردازیم.


زمانی که طرفدار کتاب‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی باشید بی‌شک با چیزهایی همچون ارتباطات مرموز آشنا شده‌اید. همه ما فکر می‌کنیم اگر چنین تکنولوژی‌هایی واقعی باشند بسیار هیجان‌انگیز خواهند بود و جالب اینکه گاهی اوقات دنیای واقعی همین ویژگی‌های علمی تخیلی را جدی گرفته و ایده‌های مطرح شده را به واقعیت بدل کرده است. بخش نظامی کشورهای پیشرو در دنیا به نوع خاصی از هواپیماها دسترسی دارد، هواپیماهایی که در جنگ‌های الکترونیک درگیر می‌شوند.

جنگ الکترونیک که در کشورمان با واژه جنگال هم شناخته می‌شود بر اساس تعریف لاکهید مارتین نشان دهنده توانایی استفاده از سیگنال‌های الکترومغناطیسی همچون رادیو، مادون‌قرمز و یا رادار برای درک، حفاظت و ارتباط است. جنگ الکترونیک همچنین می‌تواند در توانایی استفاده از این سیگنال‌ها اختلال ایجاد کرده و یا آن‌ها را از بین ببرد. چنین توانایی‌ای در میدان نبرد می‌تواند مزیتی مهم برای طرفین درگیری باشد و شانس انجام موفقیت‌آمیز مأموریت‌ها را افزایش دهد. ارتش آمریکا از هواپیمای جنگ الکترونیک متنوعی استفاده می‌کند و پیشرفته‌ترین پلتفرم هجومی الکترونیکی آن EA-18G گرولر نام دارد که نسخه‌ای ویژه از جنگنده F/A-18F سوپر هورنت به شمار می‌رود.

بزرگ‌ترین تفاوت این جنگنده‌ها به فقدان سلاح ۲۰ میلی‌متری داخلی سوپر هورنت در مدل گرولر مربوط می‌شود و بجای آن، بوئینگ از تجهیزات جنگ الکترونیک در EA-18G گرولر استفاده کرده است. همچنین در صورت نیاز می‌توان تجهیزات جنگال بیشتری را روی نه نقطه مخصوص بدنه و داخل این هواپیما نصب کرد. باید به این نکته اشاره کنیم که حتی هلیکوپتر مشهور AH-64E آپاچی آمریکا نیز به ابزارهای جنگ الکترونیک مجهز شده و دارای سیستم هدف‌گیری قدرتمند و دریافت کننده هشدار رادار پیشرفته‌ای است که با نام MRFI شناخته می‌شود.

جنگ الکترونیک در اشکال و فرم‌های مختلف پدیدار می‌شود که شامل مواردی همچون پشتیبانی، حفاظت و حمله است. پشتیبانی الکترونیکی باعث افزایش ظرفیت عملیاتی سیستم‌های راداری شده تا نه تنها حضور دشمنان را در شعاع بیشتری تشخیص دهد بلکه به ایجاد تمایز بین نیروهای خودی و دشمن کمک کند تا به این ترتیب متحدان بتوانند برای عملیات آتی آماده شوند. جنگ خلیج‌فارس مهم‌ترین ویترین نمایش این توانایی‌ها از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون بوده و دلیل آن هم موفقیت آمریکا در به‌کارگیری ابزارهای جنگ الکترونیک بوده است. هشدار اولیه و کنترل هوابرد آمریکا در آن زمان باعث شد اطلاعات ضروری برای نیروهای هوابرد و زمینی در عملیات طوفان صحرا فراهم شود.

زمانی که گردان‌ها به دنبال حمله باشند تاکتیک‌های حمله الکترونیکی پیشنهاد می‌شوند. اینجاست که از ابزارهای الکترومغناطیسی برای ایجاد اختلال در زیرساخت‌های الکترونیکی دشمن استفاده می‌شود. هواپیمای EA-18G گرولر با اینکه شبیه جنگنده F/A-18 سوپر هورنت است اما به تجهیزات جنگال مخصوصی مجهز شده که می‌تواند با ارسال حجم وسیعی از فرکانس‌های رادیویی حاوی اطلاعات اشتباه یا نویزهای مزاحم در رادارهای دشمن اختلال ایجاد کند؛ اما برای اینکه گرولر بتواند در تجهیزات دشمن اختلال ایجاد کند، چقدر باید به آن‌ها نزدیک شود؟ اطلاعات موثقی دراین‌باره وجود ندارد زیرا بوئینگ، نیروی دریایی و وزارت دفاع آمریکا جزئیات این موضوع را محرمانه نگه داشته‌اند. شرکت‌های BAE و نورث روپ گرومن مسئول توسعه تجهیزات جنگ الکترونیک برای برخی از هواپیماهای ارتش آمریکا از جمله F-15، F-16، F-22، F-35، UH-60 بلک هاوک و AH-64 آپاچی هستند. به این لیست باید هواپیمای EA-18G گرولر را نیز افزود. شرکت نورث روپ حفاظت الکترونیکی F-16 را با بسته جنگ الکترونیک یکپارچه وایپر AN/ALQ-257 ارائه می‌کند و EA-18G گرولر نیز جدیدترین هواپیمای جنگ الکترونیک از زمان EA-6B پرولر قبلی به شمار می‌رود.

به منظور درک میزان حیاتی بودن جنگ الکترونیک برای ارتش آمریکا باید دانست نیروی دریایی این کشور گفته است هواپیمای EA-6B پرولر توانسته محل خطر را تشخیص داده و سپس در کار رادارها اختلال ایجاد کرده و آن‌ها را از بین برده است. هواپیمای این نیرو از تمامی نیروهای خودی و متحدان پشتیبانی کرده و حضور EA-6B در بسیاری از حملات ضروری بوده است. اگر پشتیبانی دفاعی این هواپیما نبود مأموریت‌ها انجام نمی‌شدند. EA-6B پرولر نقشی حیاتی در عملیات طوفان صحرا در جنگ خلیج‌فارس داشت و همان‌طور که مشخص است جنگ الکترونیک همچنان یک تاکتیک فوق‌العاده مهم در جنگ‌های آتی خواهد بود. همچنین باید گفت نیروی هوایی آمریکا از نسخه بازنگری شده C-130 هرکولس برای تولید هواپیمای هجومی الکترونیکی خود با نام EC-130 کامپس کال استفاده کرده است. این هواپیما دارای ۱۳ خدمه است که ۹ نفر از آن‌ها مسئول کار با تجهیزات جنگ الکترونیک تولید شده توسط BAE هستند. این هواپیما نه تنها توانایی مسدود کردن ارتباطات را دارد بلکه می‌تواند رادار هشدار اولیه را نیز فراهم سازد.