علت بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا: دلایل و راه‌حل‌ها

در میان مشکلات گوناگون خودروهای درون‌سوز، بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا جزو رایج‌ترین آن‌هاست و در این مقاله به بررسی علت به وجود آمدن و راه‌حل‌های رفع مشکل می‌پردازیم.

در خودروهای داخلی از جمله پراید و پژو 206 مشکل رایجی وجود دارد که بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا است؛ اما چرا این اتفاق رخ می‌دهد و راه‌حل‌های رفع آن چیست؟ قبل از بهتر است به‌صورت مختصر به دور درجای موتور اشاره کنیم. دور درجا در واقع به تعداد دورهای موتور در دقیقه در حالت پارک یا خلاص اشاره دارد و توسط واحد کنترل الکتریکی ECU تنظیم می‌شود. یکی از سنسورهای اصلی دخیل در تنظیم این فرایند سنسور دور موتور است که ابتدا به معرفی آن می پردازیم.

این سنسور که با علامت اختصاری ESS نشان داده می‌شود و از آن با نام سنسور موقعیت میل‌لنگ نیز نام می‌برند اطلاعات و داده‌های مربوط به موقعیت دقیق پیستون و سرعت دورانی میل‌لنگ را به مغز خودرو یا همان ECU می فرستد. این واحد کنترل الکترونیکی نیز از اطلاعات کسب شده برای مدیریت سیستم جرقه‌زنی و دیگر فرایندهای کارکرد نرم موتور استفاده می‌کند. همان‌طور که می دانید در خودروهای قدیمی بجای سنسور دور موتور از دلکو برای تنظیم فرایند جرقه‌زنی استفاده می‌شد.

سنسور دور موتور خودرو به عنوان بخشی از سیستم کنترل موتور، میزان دوران موتور را اندازه‌گیری و به سیستم مدیریت موتور ECU ارسال می‌کند. این سنسور با استفاده از یک حلقه مغناطیسی یا چرخ‌دنده‌ای که به آن متصل شده است گردش موتور را تشخیص می‌دهد. سپس اطلاعات دریافت شده توسط سنسور دور، از طریق ECU برای تنظیم و کنترل موتور در همه شرایط مختلف، از جمله زمان اشتعال، مقدار سوخت تزریقی، فشار سوخت، نظارت بر گازهای خروجی اگزوز و غیره استفاده می‌شود. به‌طورکلی، سنسور دور موتور برای بهینه‌سازی عملکرد موتور و کاهش آلایندگی بسیار مهم است. در مجموع می‌توان وظایف سنسور دور موتور را تنظیم دور موتور، اعلام حرکت فلایول به ECU و تنظیم فرایند جرقه‌زنی دانست.

به‌طورکلی در صورتی که سنسور دور موتور خراب شود موتور استارت نخواهد خورد و خودرو روشن نخواهد شد. اگر هم خودرو روشن شود به سرعت خاموش خواهد شد. در صورتی که با تمیز کردن سنسور دور موتور عملکرد موتور درست شود خودرو روشن خواهد شد اما اگر مشکل همچنان پابرجا باشد باید نسبت به تعویض این قطعه اقدام کرد. از دیگر نشانه‌های خرابی این سنسور می‌توان به نوسان دور موتور و عدم نمایش درست آن، عدم کارکرد صحیح دورسنج و همچنین قطع شدن پمپ‌بنزین در زمان استارت خوردن خودرو اشاره کرد. مواردی همچون افزایش مصرف سوخت، روشن شدن چراغ چک و لرزش‌های غیرعادی موتور را نیز می‌توان جزو علائم خرابی سنسور دور موتور دانست.

برای عیب‌یابی سنسور دور موتور می‌توان روش‌هایی همچون استفاده از مولتی متر و دیاگ زدن را در پیش گرفت. البته قبل از مراجعه به روش‌های یاد شده بهتر است سنسور را به‌صورت ظاهری نیز بررسی کنید. اگرچه این روش چیز زیادی را روشن نخواهد کرد اما شاید بتوان آسیب‌های ظاهری آن را تشخیص داد. در غیر این صورت می‌توانید از دستگاه دیاگ استفاده کنید و کدهای خطای آن را دریافت کرده و نسبت به رفع مشکل اقدام نمایید. در روش دوم می‌توان از مولتی متر برای بررسی مشکل استفاده کرد. ذکر این نکته مهم است که قبل از بررسی سنسور دور موتور با مولتی متر باید از نوع سنسور بکار رفته در خودروی خود مطمئن شوید. در این حالت مواردی همچون پایه‌های مختلف و مقاومت سنسور بررسی می‌شوند. با بررسی ولتاژ و مقاومت سنسور نیز می‌توان خرابی آن را تشخیص داد.

دور درجای خودروها بسته به مدل خودرو، تنظیمات ECU و... معمولاً بین 700 تا 900 دور در دقیقه تنظیم می‌شود و تنظیم دقیق آن به عوامل مختلفی از جمله ECU، سنسورهای مختلف از جمله سنسور موقعیت دریچه گاز و سنسور دمای مایع خنک‌کننده، سیستم جرقه‌زنی، سیستم سوخت‌رسانی و... بستگی دارد.

در ادامه اصلی‌ترین دلایل بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا را بیان می‌کنیم.

نقش اصلی استپر تنظیم دور آرام موتور است تا مانع خاموش شدن آن شود. خرابی استپر جزو رایج‌ترین دلایل نوسان دور موتور خودروهای ایرانی است.

سنسورهای اکسیژن، دمای مایع خنک‌کننده، موقعیت دریچه گاز و... در صورت خرابی یا کثیفی باعث ارسال اشتباه داده‌ها به ECU می‌شوند و بنابراین دور موتور ماشین نوسان می‌کند.

مسدودی انژکتورها یا نشتی سوخت باعث اختلال در نسبت هوا و سوخت شده و نوسان دور موتور را در پی دارد.

ترک خوردگی لوله‌های وکیوم و نشتی در منیفولد هوا نیز تعادل مخلوط سوخت و هوا را به هم می‌زند.

هرگونه اختلال در سیستم جرقه‌زنی از جمله خرابی شمع و کویل باعث احتراق ناقص و لرزش موتور شده و بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا را باعث خواهد شد.

خطاهای نرم‌افزاری یا نیاز به ارتقای ECU می‌تواند باعث رفتار غیرعادی موتور و نوسان دور آن در حالت درجا شود.

کیفیت پایین سوخت، رطوبت در باک و فیلتر هوای بسیار کثیف نیز می‌توانند باعث بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا شوند.

یکی از موضوعاتی که در فصل تابستان توسط مالکان گزارش می‌شود نوسان دور موتور خودرو هنگام کولر گرفتن است. اگرچه مشکل موردبحث دلایل زیادی ندارد اما در خودروهای کاربراتوری و انژکتوری ریشه مشکل کاملاً متفاوت خواهد بود. همان‌طور که می‌دانید در تمامی خودروها دور موتور زمان استفاده از کولر کمی افزایش پیدا می‌کند تا فشار اضافی روی موتور که ناشی از اتصال کمپرسور است را جبران کند. در حالت عادی دور آرام موتور هرچه باشد با روشن شدن کولر کاهش پیدا خواهد کرد. در این صورت عاملی باید دور موتور را افزایش دهد تا افت قدرت جبران گردد. در خودروهای انژکتوری استپر موتور و تغییر زاویه دریچه گاز این کار را انجام می‌دهد. به همین خاطر در صورت وجود نوسان باید نسبت به بررسی این قطعه اقدام کرد. در خودروهای کاربراتوری نیز باید موتور و کاربراتور را تنظیم نمود.

بالا پایین شدن یا نوسان دور موتور می‌تواند مشکلات زیادی را در پی داشته باشد. باید به این موضوع اشاره کنیم که این موضوع در موتورهای مختلف متفاوت است اما در این نوشتار ما روی خودروهای بنزینی و سواری مدرن تمرکز داریم. به‌طورکلی نوسان دور موتور پژو می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که شامل خرابی سنسور اکسیژن، ایراد در استپر موتور، خرابی سنسور دور موتور، وجود مشکل در دریچه گاز، وجود مشکل در انژکتورهای سوخت و همچنین عیوب شمع‌ها و ECU خواهد بود.

مشکلاتی و دلایلی که برای نوسان دور موتور پژو ذکر گردید کم و بیش درباره پراید نیز می‌توانند صدق کنند. در صورتی که پراید شما با بالا پایین شدن دور موتور دست‌به‌گریبان است شاید مشکل در بخش‌هایی همچون شمع‌ها، دریچه گاز، سنسور دور موتور، نشتی خلأ، انژکتورها و یا حتی تسمه تایم باشند. متاسفانه در بازار لوازم یدکی شاهد فروش استپرهای بی کیفیت و تقلبی پراید هستیم که علاوه بر تحمیل هزینه های اضافی باعث سردرگمی بیشتر مالکان می شوند. توصیه می‌شود برای رفع این مشکل با یک مکانیک خبره مشورت کنید تا گرفتار هزینه‌های اضافی و بی‌مورد نشوید.

این مشکل در پرایدهای کاربراتوری به دلیل وجود مشکلات در قطعاتی همچون خود کاربراتور، فیلتر بنزین و شمع‌ها به وجود می‌آید و راه‌حل رفع آن تنظیم دقیق کاربراتور، تعویض فیلتر بنزین کثیف و گرفته و استفاده از شمع‌های باکیفیت است.

تمامی ایراداتی که در بخش‌های گوناگون خودروهای پژو و پراید ذکر گردید درباره تیبا نیز صدق خواهد کرد. برای یافتن علت نوسان دور موتور تیبا باید بخش‌هایی همچون سنسورها از جمله سنسور دور موتور و سنسور اکسیژن، دریچه گاز، شمع‌ها، استپر، انژکتورها و... را بررسی کنید.

پژو 405 یکی از قدیمی‌ترین خودروهای موجود در بازار است که البته تولید آن از چندی پیش متوقف شده است. برخی از مالکان با مشکل نوسان دور موتور خودروی خود روبرو می‌شوند و در این صورت باید به دنبال یافتن مشکل در بخش‌هایی همچون سنسورها، ECU، استپر، شمع‌ها و... باشند.

به‌طور طبیعی دور آرام اکثر موتورها بین 800 تا 900 دور در دقیقه است اما گاهی وجود برخی ایرادات در سنسورها و سایر قطعات همچون استپر، دریچه گاز، ECU و... می‌تواند باعث نوسان دور موتور 206 شود. با عنایت به حساس بودن موتور 206 توصیه می‌شود در صورت وجود مشکل با یک مکانیک خبره مشورت نمایید.

دور آرام موتور به حالتی که گفته می‌شود که استارت زده و خودرو بدون گاز دادن کار کند. در این زمان دور موتور بین 700 تا 900 دور در دقیقه خواهد بود. در دور موتور نرمال و آرام لرزش موتور بسیار کم بوده و آلایندگی نیز آن توسط سنسور اکسیژن کنترل می‌شود. مهندسان دور آرام هر موتور را با استفاده از محاسبات پیچیده به دست می‌آورند. در صورت نوسان دور موتور شاهد مشکلاتی همچون لرزش شدید، افزایش مصرف سوخت و آلایندگی و... خواهید بود.

با استفاده از جدول زیر می‌توانید بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا را رفع نمایید.

• دور موتور در حالت درجا چقدر باید باشد؟

بسته به نوع خودرو، تنظیمات سازنده و... دور موتور در حالت درجا باید بین 600 تا 1000 دور در دقیقه باشد.

• چرا دور موتور در حالت درجا بالا پایین می‌شود؟

وجود ایراد در سنسورها، خطاهای ECU، مشکلات مربوط به سیستم جرقه‌زنی از جمله شمع و کویل معیوب و... باعث بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا می‌شوند.

• دور موتور استاندارد پراید در حالت خلاص چیست؟

دور موتور استاندارد پراید در حالت درجا باید حدود 700 تا 900 دور در دقیقه باشد.

• علت کم و زیاد شدن دور موتور پراید کاربراتوری چیست؟

مشکلات مربوط به کاربراتور، کثیفی و گرفتگی فیلتر بنزین و خرابی شمع‌ها باعث بالا پایین شدن دور موتور پراید کاربراتوری می‌شوند.

• آیا خرابی استپر باعث نوسان دور موتور می‌شود؟

بله وجود ایراد در استپر می‌تواند نوسان دور موتور را در پی داشته باشد.

• چگونه نشتی خلأ در موتور را بررسی کنیم؟

با روش‌های ساده‌ای همچون اسپری آب و صابون و همچنین استفاده از دستگاه دود می‌توان نشتی خلأ در خودرو را بررسی کرد.

• آیا کثیف بودن فیلتر بنزین باعث بالا پایین شدن دور موتور می‌شود؟

بله کثیفی فیلتر بنزین مانع رسیدن سوخت کافی به موتور شده و نوسان دور موتور را در پی دارد.

• چرا دور موتور پراید هنگام روشن کردن کولر نوسان دارد؟

این نوسان معمولاً به خاطر نیاز به قدرت بیشتر برای فعال کردن کمپرسور کولر است و افزایش بار روی موتور باعث بالا پایین شدن دور آن می‌شود.

• چگونه سنسور دور موتور خراب را تشخیص دهیم؟

روشن نشدن موتور خودرو پس از استارت زدن، پایین آمدن توان موتور و لرزش آن، افزایش مصرف سوخت و روشن شدن چراغ چک از جمله نشانه‌های خرابی سنسور دور موتور هستند.

• آیا دیاگ زدن می‌تواند مشکل نوسان دور موتور را حل کند؟

در صورتی که مشکل بالا پایین شدن دور موتور در حالت درجا از خطاهای نرم‌افزاری و ECU باشد، به احتمال زیاد دیاگ زدن و پاک کردن خطاها باعث رفع این مشکل خواهد شد اما اگر مشکل نوسان دور موتور به دلیل خرابی قطعه و سنسور باشد باید آن را تعویض کنید تا این موضوع رفع شود.

نوسان یا بالا پایین شدن دور موتور خودرو در حالت درجا می‌تواند برای رانندگان مشکل‌ساز باشد و اعصاب آن‌ها را به هم بریزد. عوامل گوناگونی از جمله سنسورهای خراب، ایراد استپر موتور، گرفتگی فیلترها و انژکتورها و... باعث چنین پدیده‌ای هستند. بررسی دوره‌ای سیستم‌های مختلف از جمله سیستم جرقه‌زنی و سوخت‌رسانی می‌تواند به کاهش رخ دادن چنین مشکلی کمک نماید. از شما عزیزان خواهشمندیم تجربیات خود در این زمینه را با ما و دیگر کاربران پدال به اشتراک بگذارید.