تلاش تویوتا برای خرید برند بحران‌زده “نِتا” در چین

در حالی که برند چینی «نِتا» با بحران مالی و مدیریتی جدی روبروست، منابع چینی از بررسی خرید احتمالی آن توسط تویوتا خبر داده‌اند. اگرچه این خبر هنوز تأیید نشده، چنین معامله‌ای می‌تواند گامی استراتژیک برای تسلط بیشتر تویوتا بر بازار خودروی برقی چین باشد.

براساس گزارشی از رسانه‌ی چینی Kuai Technology در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۲۵ (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴)، شرکت تویوتا در حال بررسی خرید خودروساز برقی بحران‌زده چینی، نِتا (Neta Auto) است. اگر این معامله انجام شود، تویوتا می‌تواند با تکیه بر دارایی‌های فناورانه و شناخت بازار چین توسط نتا، برنامه برقی‌سازی خود را در این کشور سرعت ببخشد؛ از سوی دیگر، نتا نیز شانس نجات از فروپاشی کامل را پیدا خواهد کرد.

همچنین بخوانید:

• نتا جی تی بهمن موتور؛ مشخصات و قیمت کوپه وارداتی در ایران
• نتا جی‌تی در نمایشگاه خودروی شیراز
• نتا L با سریع‌ترین زمان شارژ باتری خودروهای EREV عرضه شد

سقوط آزاد نتا از سال ۲۰۲۴

شرکت نتا، زیرمجموعه‌ی Hozon New Energy، در سال ۲۰۱۴ تأسیس شد و تا چندی پیش یکی از برندهای رو به رشد در بازار خودروهای برقی چین به‌شمار می‌رفت. اما از میانه سال ۲۰۲۴ (تابستان ۱۴۰۳) دچار بحران شد. خطوط تولید متوقف شد، کارمندان به‌طور گسترده اخراج شدند و نتا برای بقا به‌دنبال جذب سرمایه خارجی افتاد.

در ۱۰ فوریه ۲۰۲۵ (۲۱ بهمن ۱۴۰۳)، نتا از شکست دور جدید سرمایه‌گذاری موسوم به مرحله E خبر داد؛ در این مرحله قرار بود بین ۴ تا ۴.۵ میلیارد یوان (معادل حدود ۵۵۲ تا ۶۲۱ میلیون دلار) جذب شود. سرمایه‌گذار اصلی که از یک صندوق کشور عضو بریکس حمایت می‌شد، ۳ میلیارد یوان (۴۱۴ میلیون دلار) تعهد داد اما این مبلغ منوط به بازگشت تولید و جذب سرمایه مکمل بود—هیچ‌کدام از این شرایط محقق نشد و توافق فسخ شد.

کاهش ارزش ۸۰ درصدی و فرار سرمایه‌گذاران

در سال ۲۰۲۳، یک نهاد دولتی در تانگ‌شیانگ (Tongxiang) با سرمایه‌گذاری ۱.۵۳ میلیارد یوان (۲۱۱ میلیون دلار)، ارزش نتا را ۴۲.۳ میلیارد یوان (۵.۸ میلیارد دلار) برآورد کرده بود. اما در سال ۲۰۲۵، پیشنهاد فروش ۵۰٪ از سهام نتا به قیمت ۳ میلیارد یوان (۴۱۴ میلیون دلار) نشان داد ارزش شرکت به حدود ۶ میلیارد یوان (۸۲۸ میلیون دلار) سقوط کرده است—کاهشی معادل ۸۰٪. این موضوع باعث نارضایتی شدید سرمایه‌گذاران اولیه و دولتی، از جمله شرکت فناوری امنیتی ۳۶۰ شد. بنیان‌گذار این شرکت، «ژو هونگی‌یی»، تعهد خود برای تزریق ۱۳۸ میلیون دلار سرمایه تکمیلی را لغو کرد.

بدهی سنگین و خطر ورشکستگی

طبق گزارش‌ها، نتا طی سه سال اخیر ۱۸.۳ میلیارد یوان (۲.۵۳ میلیارد دلار) زیان انباشته داشته و حدود ۶ میلیارد یوان (۸۲۸ میلیون دلار) به تأمین‌کنندگان بدهکار است. این شرکت پیشنهاد داده تا ۷۰٪ از بدهی‌ها به سهام تبدیل شود و باقی‌مانده را قسطی پرداخت کند. نتا هشدار داده که بدون جذب سرمایه جدید، حتی قادر به پرداخت حقوق و بیمه کارمندان نخواهد بود. در صورت ورشکستگی، اولویت پرداخت بدهی با سرمایه‌گذاران دولتی خواهد بود و احتمال زیان شدید تأمین‌کنندگان وجود دارد.

مشکل در تایلند و افت شدید فروش

بحران نتا تنها به داخل چین محدود نیست. این برند که در تایلند یارانه‌ی دولتی دریافت کرده بود (تا ۱۵۰ هزار بات معادل ۴۱۰۰ دلار به ازای هر خودرو)، باید تا سال ۲۰۲۵ به اهداف تولید داخلی در این کشور می‌رسید. در غیر این صورت، ممکن است مجبور به بازپرداخت یارانه‌ها و مشوق‌های مالیاتی شود.

فروش نتا نیز به‌شدت کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۴ تنها ۶۴٬۵۰۰ دستگاه خودرو فروخت و در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳)، فروش آن نسبت به سال گذشته ۹۸٪ افت داشت و به فقط ۱۱۰ دستگاه رسید.

تلاش برای نجات و احتمال همکاری با تویوتا

با وجود همه مشکلات، نتا هنوز دارای ارزش‌هایی در حوزه فناوری و بازار چین است. در ۲۶ مارس ۲۰۲۵ (۶ فروردین ۱۴۰۴)، این شرکت موفق شد با ۱۳۴ تأمین‌کننده اصلی خود، توافقی به ارزش ۲ میلیارد یوان (۲۷۶ میلیون دلار) برای تبدیل بدهی به سهام امضا کند و همچنین حمایت مالی از نهادهایی در تایلند و هنگ‌کنگ دریافت کند.

در چنین شرایطی، ورود تویوتا می‌تواند گره‌گشا باشد. این شرکت ژاپنی با استفاده از دارایی‌ها و شبکه فروش نتا، می‌تواند راه خود را در بازار پررقابت چین هموارتر کند. البته «شو یی‌مینگ»، مدیر ارتباطات برند تویوتا در چین، در واکنش به این گزارش‌ها گفته: «چنین خبری به ما نرسیده است.»

اگرچه هنوز هیچ‌چیز قطعی نیست، اما بررسی وضعیت نتا نشان می‌دهد که فرصت‌هایی برای بازیگران بین‌المللی مانند تویوتا برای ورود به بازار چین وجود دارد—البته با ریسک بالا. آینده نتا، در گرو تصمیماتی استراتژیک از سوی سهامداران و احتمالاً خریداران جدید.

آیا خرید استارت آپ های نوظهور چینی برای شرکت‌های ایرانی میسر و مفید است؟

در پاسخ کوتاه: بله، از نظر تئوری میسر است و در برخی شرایط می‌تواند مفید باشد؛ اما در عمل، با چالش‌های زیادی روبه‌رو است که اغلب شرکت‌ها یا خودروسازان ایرانی را از چنین اقداماتی بازمی‌دارد.

مزایای احتمالی خرید استارت‌آپ‌های چینی برای شرکت‌های ایرانی

مزیت	توضیح
دسترسی به فناوری نوین	بسیاری از استارت‌آپ‌های چینی در حوزه خودروهای برقی، نرم‌افزارهای هوشمند، باتری‌سازی و پلتفرم‌های مدرن فعال هستند. خرید آن‌ها می‌تواند خودروساز ایرانی را یک‌باره وارد عصر جدید کند.
ورود به بازار صادراتی	با خرید یک برند یا شریک چینی، امکان صادرات محصول به کشورهای جنوب‌شرق آسیا یا حتی آفریقا از طریق همان برند فراهم می‌شود.
کاهش هزینه تحقیق‌وتوسعه (R&D)	به‌جای سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری در داخل، با هزینه کمتر می‌توان به نتایج آماده‌شده رسید.
برندسازی بین‌المللی	برخی استارت‌آپ‌های چینی برندهای خوشنامی دارند؛ استفاده از آن‌ها می‌تواند اعتبار بین‌المللی ایجاد کند.

چالش‌های عمده

چالش	توضیح
تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی	نقل و انتقال پول از ایران به چین برای چنین خریدهایی دشوار است، حتی از مسیرهای واسطه‌ای.
ریسک بالا	بسیاری از این استارت‌آپ‌ها بدهی دارند، بازارشان در نوسان است یا تکنولوژی‌شان هنوز به بلوغ نرسیده.
عدم تجربه مدیریتی بین‌المللی	خودروسازان ایرانی معمولاً تجربه مدیریت بر برندهای خارجی را ندارند.
فقدان استراتژی درازمدت	خرید یک استارت‌آپ نیازمند نقشه راه، سرمایه‌گذاری مداوم و تیم حرفه‌ای است—چیزی که در اغلب موارد در خودروسازی ایران کم‌رنگ است.
مخالفت یا بی‌اعتمادی طرف چینی	برخی شرکت‌های چینی تمایل ندارند با برندهای دولتی یا نیمه‌دولتی ایرانی همکاری عمیق داشته باشند.

خرید استارت‌آپ‌های چینی توسط خودروسازان ایرانی در سطح تئوری کاملاً مفید و حتی راهبردی است، اما در عمل نیازمند اصلاحات ساختاری، رفع موانع بین‌المللی، منابع ارزی شفاف و تفکر مدیریتی مدرن است. مواردی که فعلاً در صنعت خودرو ایران، کم‌رمق‌اند.