مشهورترین خودروهای بلوک شرق، ماشین‌های وحشتناک کمونیستی از لادا تا ترابانت

در اروپای شرقی هم‌اکنون خودروهای خیلی خوبی ساخته می‌شود اما زمانی که پردهٔ آهنین وجود داشت، همه‌چیز متفاوت بود.

صنعت خودروسازی هم‌اکنون یک تجارت جهانی است اما همیشه این‌طور نبوده است. در دوران جنگ سرد تا سال ۱۹۸۹، نقشهٔ جهان کاملاً متفاوت بود و کشورهای اروپای شرقی پشت پردهٔ آهنین محصور شده بودند. سپس در نوامبر همان سال، دیوار برلین فروریخت و زنجیره‌ای از وقایع را آغاز کرد که درنهایت پایان اتحاد جماهیر شوروی را رقم زد. تا قبل از این اتفاق، اروپای شرقی صنعت خودروسازی بسیار ضعیفی داشت و خودروهای بلوک شرق عمدتاً مدل‌هایی ارزان‌قیمت، ساده و فاقد هرگونه امکانات بودند. در ادامه قصد داریم با مشهورترین خودروهای بلوک شرق آشنا شویم یعنی خودروهایی که در دوران جنگ سرد منظره‌ای آشنا در خیابان‌های کشورهای اروپای شرقی بودند.

یوگو: یوگوسلاوی

طی چند سال اخیر، کرواسی با هایپرکار الکتریکی نورا تأثیر بزرگی روی خودروسازی جهانی گذاشته است اما از دههٔ ۷۰ تا ۹۰، کرواسی یکی از بخش‌های یوگسلاوی بود یعنی یک جمهوری فدرال سوسیالیستی بزرگ که یوگو ۴۵ را به جهان تحمیل کرد. این خودرو در اصل نسخه‌ای کوتاه شده از فیات ۱۲۷ بود و توسط شرکت زاستاوا در صربستان تولید می‌شد. یوگو از یک پیشرانهٔ ۴۵ اسب بخاری استفاده می‌کرد و از مشکل زنگ‌زدگی رنج می‌برد. این خودرو حتی در بریتانیا و ایالات‌متحده هم عرضه شد اما موفقیتی به دنبال نداشت. از یوگو به‌عنوان یکی از بدترین خودروهای تاریخ یاد می‌شود.

ترابانت: آلمان شرقی

این روزها نمونه‌های باقیماندهٔ ترابانت به یکی از جاذبه‌های گردشگری برلین تبدیل شده‌اند اما با نوستالژی نمی‌توان گذشتهٔ وحشتناک این خودرو را فراموش کرد. ترابانت که اولین بار در سال ۱۹۵۷ معرفی شد، یک خودروی بسیار ابتدایی ناخوشایند با پیشرانهٔ دو زمانهٔ ضعیف و شاسی یکپارچه بود. بدنهٔ ترابانت از دوروپلاست ساخته شده بود یعنی یک کامپوزیت رزین پلاستیکی که در آن زمان نوآورانه بود ولی ترابانت حتی از امکانات ابتدایی مثل آمپر سوخت و کمربند ایمنی هم بی‌بهره بود. تولید این خودرو برای چندین دهه ادامه داشت و در سال ۱۹۸۹ صدوپنجاه هزارمین دستگاه آن ساخته شد زیرا تقاضا همچنان برای ترابانت بالا بود اما زمانی که در اکتبر ۱۹۹۰ آلمان شرقی و غربی یکپارچه شد، پایان ترابانت رقم خورد.

لادا نیوا: شوروی

لادا نیوا که اولین بار در سال ۱۹۷۷ به بازار آمد، برخلاف دیگر خودروهای این لیست، هنوز بدون تغییر بزرگی در حال تولید است. نیوا در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ رسماً در بریتانیا عرضه می‌شد و حتی تا اوایل سال ۲۰۲۲ قبل از حملهٔ پوتین به اوکراین و تحریم روسیه، همچنان در غرب به فروش می‌رسید. نیوا با وجود ساختار یکپارچه و طراحی قدیمی، توانایی‌های آفرود بالایی دارد اما امروزه به‌جز قیمت ارزان هیچ دلیل دیگری برای خرید آن نمی‌توان پیدا کرد.

FSO پولونز: لهستان

بین سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۱، نسخه‌ای ساده‌شده و تغییریافته از فیات ۱۲۵ در لهستان با نام پولسکی فیات ۱۲۵p تولید می‌شد. سپس در سال ۱۹۷۹، مدل جدیدی بنام پولونز با استفاده از شاسی و پیشرانه‌های سدان قدیمی ۱۲۵p معرفی شد. در این پروژه اما مردان بزرگی شامل «جورجتو جوجارو» و «والتر دسیلوا» رئیس طراحی سابق فولکس‌واگن نقش داشتند و بدنهٔ هاچ‌بک پولونز را طراحی کردند. بااین‌حال، این خودرو نمی‌توانست ریشه‌های ماقبل تاریخی خود را پنهان کند. البته پولونز تا سال ۲۰۰۲ تولید شد و تا زمانی که لهستان به اتحادیهٔ اروپا پیوست همچنان در این کشور محبوب بود.

داچیا ۱۳۰۰: رومانی

امروزه عادت کرده‌ایم که محصولات داچیا را در بین پرفروش‌ترین خودروهای اروپا ببینیم ولی در دوران بلوک شرق خودروهای این شرکت اصلاً جالب نبودند. محصول اصلی داچیا در آن سال‌ها، خودرویی بنام ۱۳۰۰ بود که بر اساس رنو ۱۲ سال ۱۹۶۹ ساخته شده بود. این خودرو حتی در بازارهای غربی مثل بریتانیا و آلمان هم عرضه شد اما به دلیل کیفیت پایین توفیقی پیدا نکرد. هرچند داچیا ۱۳۰۰ و نسخهٔ جدیدتر آن یعنی ۱۳۱۰ میلیون‌ها رومانیایی را صاحب خودرو کرد اما بسیار عقب‌تر از خودروهای غربی آن دوران بود. این خودرو تا سال ۲۰۰۴ که با لوگان جایگزین شد همچنان تولید می‌شد.

واتربورگ ۳۵۳: آلمان شرقی

واتربورگ هرچند به‌اندازهٔ ترابانت بدنام نیست اما این هم خودروی خانوادگی جادار ولی بسیار ساده‌ای بود که اولین بار در اواسط دههٔ ۶۰ در آلمان شرقی عرضه شد. مثل اکثر خودروهای این لیست، واتربورگ هم به دلیل کمبود منابع در پشت پردهٔ آهنین، به شکلی ارزان تولید و عرضه شد. این خودرو با فروش حدود ۱.۲ میلیون دستگاه بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۸، بسیار موفق بود و علاوه بر زادگاهش، در مجارستان، لهستان و بلغارستان هم عرضه شد. واتربورگ حتی در بریتانیا هم عرضه شد اما به دلیل آلایندگی بالای پیشرانهٔ سه سیلندر دو زمانه، واردات آن در سال ۱۹۷۶ متوقف شد.

پولسکی فیات ۱۲۶p: لهستان

فیات ۱۲۶ خودروی کوچکی بود که در سال ۱۹۷۲ به‌عنوان جانشین فیات ۵۰۰ معرفی شد. نسخه‌ای از این خودرو از سال ۱۹۷۳ به مدت ۲۷ سال با نام پولسکی فیات ۱۲۶p توسط شرکت لهستانی FSM (مخفف کارخانهٔ تولید خودروهای کوچک) تخت لیسانس فیات در لهستان تولید شد. هرچند این خودرو تنها ۲۳ اسب بخار قدرت داشت اما به لطف قیمت ارزان، بیش از ۲.۶ میلیون دستگاه از آن ساخته شد. ۱۲۶p همچنین هرچند با مشکل زنگ‌زدگی مواجه بود اما به یکی از نمادهای لهستان تبدیل شد. کارخانهٔ تولید این خودرو در لهستان هم‌اکنون به تولید جیپ اونجر مشغول است.

اشکودا ۱۲۰: چکسلواکی

هرچند محصولات اشکودا قبل از اینکه در سال ۱۹۹۱ به مالکیت گروه فولکس‌واگن درآید با خودروهای پیشرفته‌ای که امروز به آن‌ها عادت کرده‌ایم فاصلهٔ زیادی داشتند اما نسبت به اکثر خودروهای بلوک شرق برتری داشتند. یکی از این خودروها اشکودا ۱۲۰ بود که در مدل‌های ۱۰۵ و ۱۲۵ هم تولید شد. این یک خودروی خانوادگی کوچک موتور عقب بود که به لطف جان‌سختی و سهولت نگهداری، حتی در بریتانیا هم حدود ۱۲۰ هزار خریدار پیدا کرد. هرچند اشکودا ۱۲۰ به‌اندازهٔ سوپرب کنونی جذاب نبود اما قطعاً به‌اندازهٔ دیگر خودروهای این لیست شایستهٔ تمسخر نیست.

لادا سامارا: شوروی

سامارا اولین خودروی دیفرانسیل جلوی لادا بود که در سال ۱۹۸۴ معرفی شد. ویژگی مهم‌تر سامارا این بود که برخلاف تمام محصولات قبلی لادا، ارتباطی با فیات ۱۲۴ نداشت. هدف از توسعهٔ سامارا ساخت خودرویی بود که امکان فروش در بازارهای اروپای غربی را داشته باشد. این خودرو در سراسر جهان از استرالیا گرفته تا کانادا و اکثر کشورهای اروپایی عرضه شد و هرچند کاستی‌هایی داشت اما کیفیت ساخت آن از اکثر خودروهای اروپای شرقی بهتر بود. سامارا سه سال پس از آغاز عرضه در شوروی، راهی بازار بریتانیا شد و به دلیل قیمت پایین‌تر از رقبای غربی، فروش مناسبی را تجربه کرد.

مسکوویچ ۴۰۸: شوروی

در سال ۱۹۶۴ شرکت آزلک (مخفف کارخانهٔ خودروسازی جوانان کمونیست لنینیستی) در شوروی تولید سدان جدید مسکوویچ ۴۰۸ را آغاز کرد. این یک خودروی خانوادگی کوچک بود که در نسخه‌های سدان، استیشن و ون ساخته شد. مسکوویچ از یک پیشرانهٔ ۱.۴ لیتری چهار سیلندر OHV استفاده می‌کرد که از پیشرانهٔ اوپل ۱۹۳۸ مشتق شده بود. این موتور با ۵۰ اسب بخار قدرت، حدود پنج ماه طول می‌کشید تا مسکوویچ را از صفر به سرعت صد کیلومتر بر ساعت برساند. البته بعداً در سال ۱۹۶۷ مدل ۴۱۲ با پیشرانهٔ ۱.۵ لیتری قوی‌تر برگرفته از ب‌ام‌و ارائه شد. این سدان شرقی هرچند در پیچ‌ها عملکرد وحشتناکی داشت اما در شوروی و همین‌طور دیگر کشورهای بلوک شرق فروش خوبی را تجربه کرد و حتی در بازارهای صادراتی مثل بریتانیا هم عرضه شد.