تولید شاهین هیبریدی در دستور کار سایپا

طی مراسمی در مرکز تحقیقات گروه خودروسازی سایپا، قرارداد همکاری میان این مرکز و دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل به امضا رسید. طی این تفاهم‌نامه قرار است تا چند پروژه ازجمله طراحی موتور هیبریدی شاهین با همکاری دانشگاه نوشیروانی وارد فاز عملیاتی شود.

در قرارداد همکاری سایپا و دانشگاه نوشیروانی توافق شده تا در کنار طراحی سامانه‌های مرتبط با باتری و واحد کنترل مرکزی، سیستم‌های دستیار رانندگی (ADAS) و نرم‌افزارهای مرتبط با خودروهای اشتراکی و متصل (connected car) نیز برای محصولات آینده سایپا طراحی و پیاده‌سازی شود.

هرچند که به نوع سیستم هیبریدی (سری، موازی و یا خفیف) شاهین اشاره‌ای نشده اما طبق اعلام سایپا بهره‌گیری از سامانه هیبرید در خودروی شاهین با هدف ارتقای کیفیت این محصول دنبال می‌شود.

چندی قبل بود که مدیرعامل سایپا وعده داد تا ظرف دو سال آینده ۴ قوای محرکه جدید به سبد محصولات سایپا اضافه می‌شود. به نظر می‌رسد که بهره‌گیری از سیستم‌های دوگانه برقی-بنزینی یکی از راه‌های سایپا برای پایان دادن به فقدان پیشرانه بروز در سبد محصولات این شرکت است.

داستان بدعهدی شرکاء و دستان خالی سایپا

قوای محرکه که به‌عنوان یکی از سه رکن اصلی پلتفرم خودرو محسوب می‌شود، در سال‌های اخیر برای سایپا همواره به‌عنوان یک چالش جدی مطرح بوده؛ سایپا در کارنامه عملکرد خود تنها سه پروژه ملی در حوزه پیشرانه را توانسته تا به سرانجام برساند. در اولین پروژه با همکاری شرکت FEV آلمان، پیشرانه‌ای بر مبنای موتور B3 مزدا یا همان موتور اصیل پراید توسعه پیدا کرد که‌ ام ۱۵ نام گرفت. این موتور که همان نمونه حجیم‌تر موتور پراید محسوب می‌شود با هدف نصب بر روی خانواده ایکس دویست سایپا شامل تیبا، ساینا و کوییک طراحی و تولید شد. در پروژه دوم موتور پراید برای پاس کردن استاندارد آلایندگی یورو ۴ با همکاری کره‌ای‌ها دچار تغییراتی شد و پیشرانه ارتقا یافته جدید این خودرو ام ۱۳ نام گرفت.

در سومین پروژه موتوری سایپا قرار شد تا قوای محرکه‌ای برای خانواده پلتفرم جدید سایپا یا همان اس پی ۱۰۰ در دستور تأمین قرار بگیرد. سایپا شاهین به‌عنوان اولین محصول این سکو به دلیل ابعاد بیشتر و جرم بزرگ‌تر نسبت به محصولات پیشین سایپا نیاز داشت تا موتور قدرتمندتری نسبت به ام ۱۳ و ام ۱۵ بر روی آن نصب شود. در گام نخست، سایپا در گفتگو با شریک قدیمی خود سیتروئن توانست قول خرید امتیاز تولید موتور توربوی ۱۶۳ اسب بخاری خانواده EP6 معروف به THP165 را بگیرد.

به دلیل آنکه بخشی از زنجیره تأمین قطعات این پیشرانه در مالکیت ایالات متحده قرار داشت، در نهایت سایپا نتوانست پای این موتور را به خط تولید باز کند.

در گام بعدی برلیانس شریک چینی سایپا، طی قراردادی مسئولیت تولید پیشرانه شاهین را بر عهده گرفت که این قرار هم به دلیل لغو برجام نیمه‌کاره رها شد.

سایپا که در حالت عادی هم وضعیت خوبی درزمینهٔ پیشرانه نداشت حال با چالش پروژه متوقف شده شاهین نیز روبرو شد. پس از آنکه همه‌ی درهای امید حتی کمک از طرف ایران‌خودرو هم به روی سایپا بسته شد. شرکت تصمیم گرفت تا تنها موتور در حال تولید خود یعنی ام ۱۵ را با تقویت به کمک سامانه توربوشارژر بر روی شاهین نصب کند. این کار از همان ابتدا نیز با بازخورد منفی مردم و اهالی صنعت روبرو شد اما ظاهراً سایپا تصمیم خود را گرفته بود و موتور ام ۱۵ توربو شارژ با ساختاری قدیمی و کیفیتی پایین بر روی شاهین نصب شد.

دو سال است که از نصب این موتور بر روی شاهین می‌گذرد اما ماجراهای خرابی شاهین و دردسرهای سایپا برای پاسخگویی به مشتریان تمامی ندارد. هرچند که سری‌های جدید تولیدی از کیفیت به‌مراتب بالاتر و خرابی‌های کمتر نسبت به تولیدات اولیه برخوردار هستند اما بازهم حرارت بالا و ضریب اطمینان پایین باعث شده تا مسائلی مثل آب شدن رله‌ها و سیم‌کشی برق، روغن‌ریزی و کشش پایین در ابتدای حرکت هنوز هم دست از سر مالکین این خودرو بر ندارد. سایپا پس از تلاش‌های فراوان برای ارتقای این موتور ظاهراً به این نتیجه رسیده که ادامه دادن با این وضع باعث می‌شود تا محصول شاهین علی‌رغم شایستگی‌های خوب در بحث اتاق و طراحی ظاهری نسبت به محصولات قدیمی ایران‌خودرو، با شکست روبرو شود. برای همین قرار است تا با قرار دادن پیشرانه‌های متنوع بر روی پلت فرم جدید خود، سهم بازار پیش‌بینی شده را مجدداً تصاحب نماید.

 

موتور TU5 ناجی سایپا

همان‌طور که در ابتدای مقاله نیز عنوان شد، طبق وعده سایپا ۴ موتور جدید بر روی محصولات این شرکت نصب خواهد شد. اما سایپا که برخلاف ایران‌خودرو تقریباً هیچ زمینه مناسبی برای طراحی موتور جدید ندارد چگونه می‌خواهد تا به وعده خود عمل کند؟

جواب این سؤال را می‌توان در قرارداد همکاری اخیر ایران‌خودرو و سایپا جست‌وجو کرد. در مقاله “تندر ایرانی” نیز گفته شد که در زمان برجام شرکت سیتروئن امتیاز فنی تولید موتور TU5 را در اختیار سایپا قرار داده اما به دلیل نبود سرمایه کافی برای تشکیل زنجیره تأمین مستقل از زنجیره تأمین ایران‌خودرو، تا به امروز سایپا نتوانسته تا TU5 را در محصولات خود نصب کند. اما در نهایت قرار است تا با کمک همان زنجیره تأمین ایران‌خودرو از حق خود برای بهره‌مندی از این موتور استفاده کند و کم‌کم به نظر می‌رسد که با ورود این موتور به مجموعه سایپا تا حد زیادی خیال مدیران شرکت از بابت پیشرانه راحت خواهد شد. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که این ۴ پیشرانه‌ای که سایپا قول آن‌ها را داده درواقع خانواده موتوری برای مبنای موتور TU5 خواهند بود.

با توجه به مسیر ترسیم شده در توسعه سبد محصولات شرکت و تولید خودرو در کلاس‌های مختلف ابعادی، قرار است تا از موتور خام و پایه TU5 به‌عنوان یک مبنا و الگو برای ساخت موتورهای جدید در مرکز تحقیقات سایپا و شرکت مگاموتور استفاده شود.

نمونه پایه و تنفس طبیعی پیشرانه TU5 که در سایپا با نام ام ۱۶ شناخته می‌شود، در حدود ۱۰۵ تا ۱۱۵ اسب بخار قدرت تولید می‌کند. شاید قدرت این پیشرانه برای مدل‌های تندر پی ۹۰ و شاهین کافی به نظر برسند اما با توجه به توسعه محصولات ایران‌خودرو و نصب پیشرانه‌های سه سیلندر بر روی خودروهای جدید این شرکت، سایپا نیز می‌بایست برای دستیابی به قدرت‌های بالاتر و شتاب‌های بهتر در محصولات رده بالای خود از موتورهای قدرتمندتری نسبت به TU5 پایه استفاده کند.

به همین دلیل سایپا برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان خود قصد دارد تا پیشرانه TU5 را در نسخه‌های ارتقا یافته‌ای بر روی محصولات بزرگ و گران‌قیمت خود نصب کند. در حال حاضر پروژه‌های تحقیقاتی جدیدی با هدف ارتقای موتور TU5 توسط سایپا تعریف شده که ازجمله آن‌ها می‌توان به نصب سامانه توربوشارژر، به‌کارگیری نسل جدید الکتروموتور و دینام‌های ۴۸ ولتی و ارتقای سیستم سوخت‌رسانی این موتور اشاره کرد. البته که موارد فوق صرفاً در حد پروژه‌های تحقیقاتی بوده و قطعی نیستند اما ظاهراً به نظر می‌رسد که با حضور موتور TU5 در مجموعه سایپا، راه توسعه محصولات آتی این شرکت نیز هموار شده باشد.