ساسات چیست و چه وظیفه ای در خودرو دارد؟

در ادامه به کابرد و نحوه کارکرد ساسات در خودروها و جایگزین آن در مدل‌های جدید می‌پردازیم.

احتمالا اصطلاح «خودروهای کاربراتوری» به گوشتان آشنا باشد و این دسته از خودروها که در سیستم سوخت‌رسانی‌شان به بخشی موسوم‌به کاربراتور مجهز می‌شدند. ساسات هم بخشی جدایی‌ناپذیر از مجموعه کابراتور به شمار می‌رود که ترکیب هوا و بنزین را مشخص می‌کند.

از آنجا که موتور خودرو برای سوزاندن سوخت به یک احتراق کامل و دقیق نیاز دارد، ترکیب یادشده هم باید دقیق باشد. نسبت نادرست هوا و وسخت می‌تواند منجر به احتراق ناقص و کاهش عملکرد خودرو و حتی ایجاد مشکل در سیستم موتور آن باشد.

در همین زمینه بخوانید:

• علائم خرابی سنسور دریچه گاز خودرو چیست؟
• استپر موتور چیست و چه وظیفه ای در خودرو دارد؟
• ECU خودرو چیست و چه وظایفی دارد؟
• روش‌های شستشوی انژکتور خودرو
• سیلندر ماشین چیست؟ انواع سیلندر، اجزا و هر آنچه باید بدانید

نسبت ترکیب هوا و سوخت به فاکتورهای گوناگونی چون دمای موتور بستگی دارد. یک موتور سرد بیشتر به سوخت احتیاج دارد تا هوا. در این بخش، ساسات به انجام وظیفه می‌پردازد که در ادامه به‌شکل دقیق‌تر به آن خواهیم پرداخت. البته امروزه خودروهای کاربراتوری از رده خارج شده‌اند و در خودروهای جدید، سیستم انژکتوری جایگزین آن شده است.

ساسات چیست و چه وظیفه‌ای در خودرو دارد؟

ساسات (Choke valve) یک قطعه در بخش سوخت‌رسان موتور خودرو، کابراتور، به شمار می‌رود که با تنظیم هوای ورودی، نسبت ترکیب هوا و سوخت را مشخص می‌کند. این جزء با ایجاد فشار هوای کم در کاربراتور، جریان سوخت را افزایش می‌دهد. سوخت درون مخزن بنزین پس از مدتی استفاده نکردن سرد می‌شود. این موضوع در هوای سرد تاثیر بیشتر روی عملکرد خودرو می‌گذارد پس ساسات با تزریق سوخت بیشتر و تهیه یک مخلوط غنی‌تر، موجب راحت کارکردن موتور در این شرایط می‌شود.

اگر بخواهیم نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم، می‌بینیم که پس از ورود هوا بخشی موسوم‌به ونچوری یا ونتوری وجود دارد که از سایر بخش‌های مجرا باریک‌تر است. این کاهش سطح مقطع در این بخش باعث ایجاد سرعت بالاتر در جریان سیال و کاهش فشار آن می‌شود. این کاهش فشار در مقابل فشار مجرای سوخت، باعث سرازیر شدن سوخت به داخل این بخش می‌شود تا مخلوط سوخت و هوا آماده گردد.

‌چرا موتور کابراتوری به ساسات نیاز دارد؟

در هوای سرد بخشی از سوخت ترکیب شده در مخلوط هوا و سوخت به دیواره‌های سرد کاربراتور می‌چسبد و به مایع تبدیل می‌شود؛ درنتیجه سوخت کافی به موتور نمی‌رسد. در این زمان، باید وسیله‌ای باشد که بتواند سوخت از دست رفته را جبران کند و از همان ابتدا با توجه به شرایط سرد موتور، سوخت بیشتری را برای مخلوط آماده کند. انجام این کار برای راه‌اندازی اولیه موتور در هوای سرد یا آغازبه‌کار طبیعی آن است؛ یعنی پس از آنکه موتور اشتعال‌های پی‌درپی خود را انجام داد، نیازی به مخلوط غلیظ نیست و مجموعه احتراق به اندازه کافی گرم شده است. نتیجه آن می‌شود که ساسات نقشی موقتی اما حیاتی دارد.

انواع ساسات

همان‌طور که گفتیم، دریچه گاز خودرو توسط ساسات کنترل می‌شود. دریچه یادشده به دو صورت مکانیکی و خودکار کنترل خواهد شد. جدیدترین مدل‌های خودروهای کابراتوری قدیمی که وارد بازا شدند معمولا از دریچه گاز خودکار سود می‌بردند؛ درحالی‌که نمونه‌های قدیمی‌تری چون پیکان، ساسات به‌شکل یک اهرم دستی بود که با کشیدن آن، دریچه گاز متصل به کابراتور کنترل می‌شد. در ادامه به نحوه عملکرد هر یک می‌پردازیم:

ساسات دستی یا مکانیکی

این نوع ساسات که در خودروهای کابراتوری قدیمی به کار می‌رفت، متشکل اهرم جمع‌شونده‌ای بود که به‌وسیله یک سیم به به صفحه فلزی داخل کابراتور متصل می‌شد و دریچه کنترل ورود هوا را تنظیم می‌کرد.

در نوع دستی یا مکانیکی ساسات، سرعت باز و بسته شدن دریچه تاثیر زیادی روی عملکرد صحیح آن دارد. راننده باید پیش از روشن کردن و با توجه به دمای موتور خودرو، دستگیره ساسات را بیرون بکشد. این کار ورودی هوا را کمتر کرده و نهایتا منجر به تهیه مخلوط سوخت و هوای غلیظ‌تر می‌شود. پس از آنکه موتور روشن شد، دستگیره باید کمی بیشتر بیرون کشیده شود. هر چه دمای اولیه موتور به دلایل گوناگونی چون خاموش بودن برای مدت طولانی یا سردی هوای محیط پایین‌تر باشد، دریچه هوا باید بیشتر بسته شود تا مخلوط یادشده سوخت بیشتری را با خود حمل کند.

پس از آنکه موتور خودرو مقداری کار کرد، باید دستگیره ساسات را به آرامی فشار داد و ورودی هوا را متناسب با دمای جدید تنظیم کرد. در این بخش اگر راننده ساسات را به اندازه کافی دریچه گاز را باز نکرده باشد، صدای خفگی موتور و عملکرد معیوب به گوش می‌رسد؛ پس باید دستگیره را بیشتر فشار دهد. اگر موتور لرزش داشته باشد، وضعیت سلامت ساسات باید مورد بررسی قرار گیرد.

یافتن حد دقیق ساسات در دمای موتوری امری تجربی به شمار می‌رود. راننده می‌تواند با کمی بیرون کشیدن ساسات یا فشار دادن آن، حد نیاز موتور به سوخت یا هوا را در دمای مختلف پیدا کند. در این روند، صدای موتور یک نشانگر خوب محسوب می‌شود که می‌تواند نیاز موتور (سوخت یا هوای بیشتر) را مشخص کند. سرانجام با رسیدن موتور به دمای کاری عادی، می‌توان دستگیره ساسات را کاملا به داخل فشار داد تا دریچه گاز به‌طور کامل باز شود.

ساسات خودکار

ساسات خودکار شامل اجزایی چون یک پوسته اصلی، پیستون و فنر ترموستاتی می‌شود که نهایتا به دریچه گاز خودرو می‌رسد. زمانی که هوای سرد به درون موتور کشیده شود، ساسات خودکار یا اتوماتیک ازطریق فنر یادشده، پیستون را به سمت دریچه متمایل می‌کند و باعث گرفتگی آن می‌شود. این سیستم بر رفتار مواد فلزی در مواجه با دمای گرم و سرد تکیه دارد؛ پس با گرم شدن فنر فلزی، این جسم منبسط شده و می‌چرخد. در نتیجه، دریچه هوا باز می‌شود.

آیا خودروهای انژکتوری هم ساسات دارند؟

گفتیم که ساسات یک بخش تنظیم‌کننده به شمار می‌رود که در شرایط برودت هوا یا سردی موتور، نسبت سوخت را در مخلوط سوخت و هوا افزایش می‌دهد؛ چراکه سردی لوله‌های عبوری موتور ناگزیر بخشی از آن را میعان می‌کنند و سوخت کمتری به سیلندر می‌رسد. ممکن است این شرایط در هر خودرویی رخ دهد و ربطی هم به کابراتوری یا انژکتوری بودن آن ندارد؛ پس در سیستم‌های انژکتوری هم باید یک جایگزین برای ساسات وجود داشته باشد.

در سیستم‌های انژکتوری، وظایف کابراتور و ساسات که بخشی از آن است، تماما به انژکتور محول می‌شود. وظیفه ساسات هم به‌صورت کاملا خودکار به انژکتور محول شده و با توجه به دستورات واحد کنترل موتور خودرو، ECU، عمل می‌کند. اجزایی چون حسگر دمای آب، حسگر دور موتور، استپر موتور و حسگر دریچه گاز به دستورات ECU حساس هستند. برای آشنایی بیشتر با حسگر دریچه گاز مطلب «علائم خرابی سنسور دریچه گاز خودرو چیست؟» را مطالعه کنید.

نحوه تهیه سوخت مناسب برای شرایط موتوری سرد به این صورت است که ECU داده‌های ورودی را درباره دمای آب، دریچه گاز و دور موتور دریافت می‌کند و با سنجش شرایط، استپر را تنظیم می‌کند. برای آشنایی بیشتر با انژکتور و نحوه شست‌وشوی آن، مطلب آموزشی «روش‌های شستشوی انژکتور خودرو» را مطالعه کنید.

علائم خرابی ساسات چیست؟

خرابی ساسات یا گیر کردن آن که نشانه‌ای چون دل‌دل زدن ماشین یا لرزش آن را به‌همراه دارد، می‌تواند موجب افزایش مصرف سوخت، خاموش‌شدن موتور در دورهای پایین و خاموش‌شدن موتور به‌محض روشن‌شدن آن شود. ساسات منقوص می‌تواند در دورهای کم موتور در هر شرایط دمایی باعث خاموش‌شدن موتور شود. طبیعی است که زمانی که این بخش با خرابی مواجه شود، ممکن است سوخت زیادی وارد موتور شود و درینتجه هم عملکرد موتور ناقص باشد و هم مصرف سوخت به‌صورت غیرعادی افزایش یابد.

اگر شما هم در این‌باره تجربه یا دانشی دارید، آن را از طریق بخش نظرات با ما و سایر مخاطبان پدال در میان بگذارید.